تاریخ نظریه: 1398/10/17
شماره نظریه: 7/98/1047
شماره پرونده: ک 7401-2/681-89
استعلام:
طبق ماده 690 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 دادگاه موظف است ضمن تعیین مجازات حبس حکم به رفع تصرف یا اعاده وضع به حال سابق نیز صادر نماید
اولاً دادگاه در چه زمانی به رفع تصرف عدوانی و درچه زمانی حکم به اعاده وضع به حال سابق صادر می‌نماید؟
ثانیاً اگر تصرف عدوانی از طریق کشت و زراعت باشد اگر حکم به رفع تصرف عدوانی صادر شده باشد با توجه به قاعده فقهی «الزرع للزارع و لو کان غاصبا» و ماده 165 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1375 اگر موقع برداشت محصول نرسیده باشد و شاکی بدون توافق با محکوم‌علیه تقاضای معدوم نمودن زراعت را مطرح نموده باشد آیا اجرای احکام کیفری می‌تواند دستور معدوم کردن زراعت ر ا صادر نماید؟
ثالثاً اگر حکم به رفع تصرف عدوانی صادر شده باشد و تصرف عدوانی از طریق احداث بنا باشد با تقاضای شاکی اجرای احکام کیفری می‌تواند مبادرت به قلع و قمع بنا و مستحدثات نماید یا اینکه قلع و قمع بنا مستلزم تقدیم دادخواست علیحده است؟
رابعاً اگر ملک موضوع تصرف عدوانی از اراضی ملی باشد و دادگاه حکم به رفع تصرف عدوانی صادر نماید با توجه به تبصره یک ماده 55 قانون حفاظت و بهره برداری امکان قلع و قمع بنا و مستحدثات و معدوم نمودن زراعت به صرف صدور حکم مزبور وجود دارد./ع
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولا، مقصود از «اعاده به حال سابق» مذکور در ذیل ماده 690 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 اعاده وضعیت کرت بندی یا مرز زمین و امثال آن به حالت سابق است و تشخیص آن حسب مورد بر عهده مرجع قضایی ذی‌ربط است.
ثانیا، مطابق ماده 550 قانون آیین دادرسی کیفری 1392، اجرای احکام رفع تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق، مطابق مقررات اجرای احکام مدنی است، لذا در فرض سوال که ناظر به کشت و زرع در ملک مورد تصرف عدوانی است اجرای احکام کیفری مطابق شرایط و احکام مقرر در ماده 48 قانون اجرای احکام مدنی رفتار می‌نماید.
ثالثا، اجرای حکم رفع تصرف عدوانی و اعاده وضع به حال سابق به استناد ماده 690 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375، مستلزم قلع و قمع بنا و اشجار و مستحدثات نیست؛ بلکه اجرای احکام فقط محل مورد تصرف را از ید محکوم علیه خارج و تحویل محکوم له می‌نماید و قلع و قمع موارد مذکور با توجه به مقررات تبصره 2 ماده یادشده، منوط به تقدیم دادخواست به دادگاه و صدور حکم در این خصوص می‌باشد
رابعا، با تصویب ماده 690 قانون مجازات اسلامی 1375، ماده 55 و تبصره الحاقی قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، اصلاحی 1348 نسخ ضمنی شده و در فرض سوال باید طبق ماده 690 قانون فوق الذکر عمل نمود.