صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/12/05
برگزار شده توسط: استان گلستان/ شهر گرگان
موضوع
فوت تجدیدنظرخواه (خوانده بدوی) و کیفیت بررسی لایحه ارسالی ورثه
پرسش
خواهان دادخواستی به طرفیت خوانده تقدیم نموده، دادگاه بدوی پس از رسیدگی مبادرت به صدور رای له خواهان می‌نماید. محکوم علیه (خوانده) اقدام به تجدید نظر خواهی نمود. درحین رسیدگی به اعتراض در مرحله تجدیدنظر، تجدیدنظر خواه (خوانده بدوی) فوت می‌نماید. ورثه بموجب لایحه ای به دادگاه تعرفه می‌شوند:
1- در فرضی که قبل از صدور قرار توقیف دادرسی، اسامی ورثه به دادگاه تعرفه گردیده، آیا با این فرض دادگاه الزاماً می بایست قرار توقیف صادر یا به محض وصول اسامی ورثه، رسیدگی را با دعوت ورثه ادامه دهد؟
2- در وضعیت فعلی، آیا دعوی بر میت مصداق داشته و تجدید نظر خوانده در اجرای ماده 278 قانون آئین دادرسی مدنی (به فرض استحقاق بر بقاء حق) مکلف به اتیان سوگند می‌باشد یا خیر؟
نظر هیئت عالی
1- چنانچه اسامی وراث قبل از صدور قرار توقیف دادرسی به دادگاه اعلام شده باشد، دیگر توجیهی برای صدور قرار توقیف دادرسی وجود ندارد و دادگاه با تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ به اصحاب دعوی جانشینان و ورثه متوفی را برای دادرسی دعوت می‌نماید، نظریه مشورتی شماره 7/9226 مورخ 1380/10/10 اداره کل حقوقی قوه قضائیه نیز موید این استنباط است.
2- دعوی طرح شده، دعوی بر میت محسوب نمی شود تا نیاز به اتیان سوگند باشد، بلکه صرفاً وراث خوانده در مقام دفاع برآمده و با توجه به خاصیت سوگند موضوع ماده 278 قانون آئین دادرسی مدنی که قاطع دعوا نیست، آنچه مثبت حق است، بینه می‌باشد، بنابراین در صورتی که برای اثبات حق بینه یا مستندات دیگری ارائه شود، نیازی به اتیان سوگند نمی‌باشد. (نظریه مشورتی شماره 7/92/631 مورخ 1392/4/8 اداره کل حقوقی قوه قضائیه موید این استنباط است.)
نظر اتفاقی
فلسفه صدور قرار توقیف دادرسی این است که تا زمان تعیین جانشین متوفی، دادرسی متوقف شود. در فرضی که اسامی ورثه به دادگاه اعلام گردیده، دیگر صدور قرار توقیف دادرسی معنا ندارد و موجبات اطاله دادرسی را فراهم می‌آورد چرا که اگر هم قرار صادر شود، هرگز دادرسی متوقف نخواهد شد. تعدادی دیگر از قضات حاضر معتقدند بر اساس ماده 105 قانون آئین دادرسی مدنی، در صورت فوت یکی از اصحاب دعوی، دادگاه الزاماً قرار توقیف دادرسی صادر و مراتب را به طرف دیگر اعلام می دارد. زیرا قانون آئین دادرسی مدنی، قانون شکلی است و عدم رعایت آن مستلزم وجود نص خاص می‌باشد بنابراین بعد از صدور قرار توقیف دادرسی در فرض حضور ورثه صرفاً موجبی برای اخطار مراتب به طرف مقابل نمی‌باشد که این امر مانع از تکلیف دادگاه در صدور قرار توقیف نمی‌باشد.
پاسخ بند 2: با توجه به جایگاه سوگند و کاربرد آن در قوانین مدون، اصل بر این است که متقاضی باید درخواست سوگند نماید ولی در سوگند استظهاری بموجب ماده 278 قانون آئین دادرسی مدنی حسب مورد سوگند خواهان لازم است.