عدم مطالبه دیه یا قصاص از سوی اولیای دم در قتل عمدی

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1396/05/26
برگزار شده توسط: استان فارس/ شهر شیراز

موضوع

عدم مطالبه دیه یا قصاص از سوی اولیای دم در قتل عمدی

پرسش

در صورتی که در پرونده قتل، رسیدگی در دادگاه کیفری یک انجام شده و در مرحله دادرسی، دادگاه قتل را مستوجب دیه تشخیص داده اما اولیای دم مطالبه دیه ننمایند و حکم محکومیت صرفاً از جنبه عمومی جرم صادر شود، بعد از صدور حکم دادگاه کیفری یک، اولیای دم چگونه و در چه مرجعی بایستی دیه را مطالبه کنند؟ مرجع قضایی جهت رسیدگی به مطالبه دیه کدام مرجع است و تشریفات دادرسی (به لحاظ تقدیم دادخواست یا درخواست، هزینه دادرسی و...) چیست؟

نظر هیئت عالی

در فرض سوال برای مطالبه دیه که در زمره مجازات ها قرار داده شده نیاز به تقدیم دادخواست ندارد و مرجع مطالبه آن همان دادگاه کیفری یک خواهد بود؛ نتیجتاً نظریه اقلیت در حد استنتاج مرقوم تائید می‌گردد.

نظر اکثریت

با توجه به فراغ دادگاه کیفری از رسیدگی و فقد مجوز قانونی برای رسیدگی مجدد به موضوع در آن دادگاه و اینکه دیه در واقع ضرر و زیان اولیای دم بوده که در دادگاه کیفری مطالبه نکرده اند، با خاتمه دادرسی کیفری، ایشان بایستی با تقدیم دادخواست حقوقی و رعایت تشریفات مربوط، دعوی مطالبه دیه را در محاکم حقوقی مطرح نمایند. وقتی که قانون در بند «ب» ماده 9 قانون آیین دادرسی کیفری، حتی مطالبه حد قذف و مطالبه قصاص را از مصادیق دعوای خصوصی دانسته، مطالبه دیه نیز دعوای خصوصی محسوب است که با ملاک ماده 15 همان قانون زمان طرح و مطالبه آن در مرجع کیفری حداکثر تا زمان ختم دادرسی است، اگر چه مطالبه دیه در دادگاه کیفری نیاز به دادخواست ندارد؛ با پایان رسیدگی کیفری، دعوای خصوصی قابل طرح در مرجع کیفری نیست و رسیدگی دوباره دادگاه کیفری مجوز قانونی ندارد.

نظر اقلیت

از آنجایی که برابر ماده 14 قانون مجازات اسلامی، دیه یکی از انواع مجازاتهاست؛ در رسیدگی و صدور حکم در مورد آن، اصل بر صلاحیت محاکم کیفری است. بدین لحاظ است که حتی اگر هیچ متهمی در پرونده وجود نداشته باشد و موضوع پرداخت دیه از بیت المال یا پرداخت دیه توسط عاقله مطرح باشد، موضوع بدون لزوم ارائه دادخواست در دادگاه های کیفری رسیدگی می‌شود. در فرض سوال چون نسبت به مجازات دیه، در دادگاه کیفری، به لحاظ فقدان شرایط قانونی در زمان رسیدگی اولیه (عدم مطالبه اولیای دم)، در واقع رسیدگی انجام نشده، پرونده از این حیث مفتوح باقی مانده است که با تقاضای اولیای دم که به موجب درخواست صورت می‌گیرد و نیازمند هزینه دادرسی جدیدی نیز نمی‌باشد، دادگاه کیفری در این مورد نیز مجدداً رسیدگی و حکم صادر می‌نماید؛ بدیهی است اولیای دم در صورت تمایل می‌توانند، برای مطالبه دیه به محاکم حقوقی نیز مراجعه نمایند که در این صورت طبیعتاً تشریفات رسیدگی حقوقی مراعات خواهد شد.