صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1396/07/06
برگزار شده توسط: استان گیلان/ شهر رشت
موضوع
اعسار و معافیت از هزینه دادرسی برای زوجین
پرسش
با توجه به ماده 5 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 و ماده 5 آیین نامه اجرایی قانون مذکور
1- آیا هر یک از زوجین می‌توانند از محکمه بدوی با تقدیم دادخواست اعسار صدور حکم بر اعسار و معافیت موقت از هزینه دادرسی را درخواست نمایند ؟
2- در صورت طرح دعوای اعسار (با تقدیم دادخواست) از پرداخت هزینه با توجه به مواد مذکور محکمه بدوی چه تکلیفی دارد ؟
3- در صورتی که محکمه بدوی در ماهیت دعوای مذکور رای مقتضی صادر نماید، آیا رای مذکور قابلیت تجدیدنظرخواهی را دارد ؟ در صورت قابلیت تجدیدنظرخواهی، رأی مقتضی محکمه تجدیدنظر چه رأیی خواهد بود ؟
نظر هیئت عالی
در اجرای مفاد ماده 5 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 که بر اساس آن هریک از اصحاب دعوی ممکن است از پرداخت هزینه دادرسی، حق الزحمه کارشناس...معاف یا پرداخت آن به زمان اجرای حکم موکول شود، به طورکلی خارج از شمول مقررات اعسار است و نیازمند هیچگونه تشریفاتی نمی‌باشد و حتی در صورت تقدیم دادخواست این اقدام تقاضا تلقی می‌گردد.
نظر اکثریت
اولا، اگرچه مطابق ماده 5 قانون حمایت خانواده دادگاه خانواده پس از احراز تمکن مالی هر یک از زوجین می‌تواند بدون تقدیم دادخواست اعسار وی را ازپرداخت هزینه دادرسی حق الزحمه کارشناسی و حق الزحمه داوری و سایر هزینه ها معاف یا پرداخت آن را به زمان اجرای حکم موکول کند لیکن این امر مانع آن نخواهد بود که هر یک از زوجین مطابق مواد 504، 505 قانون آیین دادرسی مدنی ضمن دادخواست بدوی یا تجدیدنظر یا فرجام ادعای اعسار مطرح نمایند. ثانیا، در صورت طرح دعوای اعسار محکمه بدوی مکلف به رسیدگی و صدور رای مقتضی خواهد بود. ثالثا، با توجه به اینکه دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی از دعاوی غیر مالی است و رای مذکور قابل تجدیدنظرخواهی است دادگاه تجدیدنظرنیز باید رای مقتضی صادر نماید.
نظر اقلیت
با توجه به اینکه قانون حمایت خانواده قانون حمایتی است و هدف مقنن از وضع ماده 5 قانون حمایت خانواده تسریع در رسیدگی و تعیین تکلیف دعاوی خانواده است اگر خواهان دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی نیز تقدیم کند دادگاه خانواده بدون رسیدگی و بدون رعایت تشریفات دادرسی در صورت احراز عدم تمکن مالی می‌تواند خواهان را از پرداخت هزینه دادرسی معاف کند این دستور دادگاه قطعی و غیر قابل تجدیدنظر است نظریه شماره 1683/92/7- 96/9/2 اداره حقوقی نیز موید این دیدگاه است در صورتی که محکمه بدوی در ماهیت دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی رای مقتضی صادر نماید دادگاه تجدیدنظر باید با نقض دادنامه تجدیدنظرخواسته قرار عدم استماع دعوای بدوی اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را صادر کند.