صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/07/05
برگزار شده توسط: استان گلستان/ شهر مینودشت
موضوع
مرور زمان در بزه عدم ثبت واقعه ازدواج
پرسش
شخصی مبادرت به ازدواج دائم می کند لیکن از آن زمان تا 20 سال بعد از ثبت رسمی نکاح خودداری می‌نماید و از ایشان شکایتی تحت همین عنوان مطرح می‌گردد، آیا موضوع مشمول مرور زمان گردیده است یا خیر؟
نظر هیئت عالی
صرف نظر از اینکه با لحاظ ماده 2 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و اصل 169 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1358 بزه موضوع ماده 49 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 نسبت به ماقبل از لازم الاجرا شدن قانون موصوف قابل تسری نمی‌باشد؛ با توجه به اینکه، ثبت واقعه ازدواج یک تکلیف قانونی برای زوج است، تا زمانی که این تکلیف انجام نگیرد، بزه عدم ثبت واقعه ازدواج موضوع ماده 49 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، استمرار دارد و مستفاد از رای وحدت رویه شماره 659 مورخ 1381/3/7 هیات عمومی دیوان عالی کشور، تا زمانیکه جرم مستمر، استمرار داشته باشد مشمول مرور زمان (موضوع مبحث چهارم فصل پانزدهم قانون مجازات اسلامی مصوب 1392) نمی‌باشد. ضمناً مدت یک ماه مذکور در ماده 54 قانون فوق الذکر به عبارت نزدیک خود که رجوع می‌باشد مقید است و ربطی به سایر موارد صدر ماده مرقوم و از جمله ازدواج دائم ندارد.
نظر اکثریت
با توجه به ماهیت بزه که از زمره جرایم مستمر می‌باشد و در آنات زمان تا مادامی که ازدواج دائم ثبت نگردد تکلیف به ثبت وجود دارد؛ در نتیجه عدم انجام نیز در هر زمان تا مادامی که ثبت صورت گیرد ادامه دارد و بزه انتسابی مشمول مرور زمان نمی گردد؛ و نظریه شماره 3617/7 - 1378/6/18 اداره حقوقی قوه قضائیه نیز موید است.
نظر اقلیت
با توجه به اینکه اولاً وضع مجازات نسبت به ترک فعل عدم ثبت واقعه ازدواج دائم می‌باشد و در ماده 49 قانون حمایت خانواده نیز ذکر گردیده (چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم اقدام... و تا یک ماه از ثبت آن خودداری نماید) به مجازات مقرر محکوم می‌شود؛ در نتیجه تکلیف زوج عبارت از ثبت ازدواج دائم تا حداکثر یک ماه از تاریخ انعقاد عقد و عمل مجرمانه نیز عبارت از عدم ثبت ازدواج دائم تا حداکثر یک ماه از تاریخ انعقاد عقد می‌باشد؛ ثانیاً تحقق عنصر مادی جرم محدود به عدم انجام تکلیف در این برهه زمانی است و این مهلت تمدید نشده است؛ به عبارت بهتر قانونگذار این مدت را جهت انجام تکلیف معین داشته و تحقق جرم مقید به عدم انجام تکلیف قانونی در مدت زمان معین است و در صورت عدم انجام این تکلیف و خروج از این مهلت از روز سی و یکم پس از انعقاد عقد، جرم آناً محقق گردیده است و عمل موضوع (ترک فعل) با گذشت حتی یک روز پس از مهلت قانونی نیز وصف مجرمانه دارد؛ در نتیجه در روز سی و یکم جرم محقق شده است. ثالثاً تکلیف به ثبت یک مرحله ایجاد می‌شود و عدم ثبت نیز در مورد یک تکلیف قانونی است و در یک لحظه محقق شده است و حال اینکه در تعریف جرم مستمر جرمی است که فعل یا ترک فعل در یک لحظه و مدت کوتاه تحقق نیافته، بلکه لازمه تحقق آن، استمرار عمل مادی در زمان است؛ مثل استعمال علنی لباس یا نشان دولتی بدون مجوز یا عدم پرداخت نفقه و از مجموع این موارد این استنباط می‌گردد که جرم عدم ثبت واقعه ازدواج دائم یک جرم آنی است نه مستمر؛ لذا با فرض سوال موضوع مشمول مرور زمان می‌گردد.