تاریخ نظریه: 1396/03/07
شماره نظریه: 7/96/543
شماره پرونده: 69-861/1-433
استعلام:
با عنایت به ماده 296 قانون آئین دادرسی کیفری و تبصره آن و ماده 426 قانون مذکور در غیاب رئیس دادگاه کیفری یک یا رئیس دادگاه تجدید نظر استان در فرضی که دادگاه با حضور دادرس دادگاه کیفری یک یا دادرس دادگاه تجدید نظر به همراه مستشاران دادگاه‌های مذکور تشکیل شود تصدی دادگاه با کدام عضو می‌باشد آیا با توجه به عدم حضور رئیس دادگاه دادرس علی البدل جانشین اواست یا تصدی دادگاه بر اساس سابقه سنوات خدمت قضائی است؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولاً به صراحت ماده 357 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، در همه دادگاه‌هایی که با تعدد قاضی رسیدگی می‌شود، در صورت غیبت یا معذور بودن رئیس دادگاه، عضو ارشد دادگاه اعم از مستشار یا دادرس علی‌البدل از حیث سابقه خدمت قضایی و در صورت یکسان بودن سابقه خدمت قضایی عضوی که سن او بیشتر است، وظیفه رئیس دادگاه را به عهده دارد و نه اینکه دادرس علی البدل دادگاه به جای رئیس دادگاه که با تعدد قاضی تشکیل شده ریاست جلسه را به عهده بگیرد و مراد از تبصره ماده 296 قانون فوق‌الذکر، این است که برای تشکیل جلسه دادگاه کیفری یک دادرس علی البدل می‌تواند یکی از اعضاء دادگاهی باشد که به جای رئیس یا احد از مستشاران که غایب یا معذور بوده انجام وظیفه قضایی نماید.
ثانیاً نظر به اینکه عبارت «دادرس علی البدل» در اصلاحات مورخ 1394/3/24 از ماده 426 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 حذف شده است و در متن ماده 20 قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب نیز دادرس علی البدل در ترکیب قضایی دادگاه تجدیدنظر استان پیش بینی نشده است و تبصره یک الحاقی مورخ 1381/7/28 این ماده در دادگاه تجدیدنظر استان که به عنوان دادگاه کیفری استان به برخی جرایم رسیدگی می‌کرد، دادرس علی البدل پیش بینی کرده بود، نیز به موجب ماده 570 قانون صدرالذکر نسخ شده است. بنابراین در قوانین لازم الاجرای کنونی در ترکیب قضایی دادگاه تجدیدنظر استان، دادرس علی البدل پیش بینی نشده است ولی با توجه به تبصره ماده 296 اصلاحی 1394/3/24 قانون اخیرالذکر دادگاه های کیفری استان به دادگاه های کیفری یک تبدیل می‌شوند و برابر تبصره 2 همین ماده، «دادرس علی البدل» در ترکیب قضایی دادگاه کیفری یک پیش بینی شده است.