دخل و تصرف مالک یا حافظ در اموال توقیف شده

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/12/01
برگزار شده توسط: استان سمنان/ شهر بسطام

موضوع

دخل و تصرف مالک یا حافظ در اموال توقیف شده

پرسش

در صورت دخل و تصرف مالک یا حافظ اموالی که از طرف مقامات ذی صلاح توقیف شده است، موضوع مشمول ماده 663 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده مصوب 1375) می‌شود یا مشمول ماده 674 قانون مذکور (خیانت در امانت)؟

نظر هیئت عالی

در خصوص دخل و تصرف مالک در مال توقیف شده نظریه شماره 1344/97/7 مورخ 3/5/97 اداره حقوقی قوه قضائیه و در مورد دخالت حافظ نظریه شماره 1333/97/7 مورخ 29/3/98 به شرح ذیل الذکر مورد تائید اعضای هیات عالی است؛
1- نظریه شماره 1344/97/7 مورخ 3/5/97؛ برابر ماده 111 قانون اجرای احکام مدنی، مال غیرمنقول بعد از تنظیم صورت و ارزیابی حسب مورد موقتاً به مالک یا متصرف ملک تحویل می‌شود، مشار الیه مکلف است ملک را همانطوری که طبق صورت تحویل گرفته، تحویل دهد و برابر ماده 663 قانون مجازات اسلامی 1375 هرکس عالماً در اشیاء و اموالی که توسط مقامات ذی صلاح توقیف شده است و بدون اجازه دخالت یا تصرفی نماید که منافی با توقیف باشد؛ ولو مداخله کننده یا متصرف مالک آن باشد به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. بنابراین هرگاه مالک یا متصرف در ملک توقیف شده تصرفی نماید که منافی توقیف ملک باشد برابر ماده قانونی اخیرالذکر قابل تعقیب کیفری است.
2- نظریه شماره 1333/97/7 مورخ 29/3/98؛ با توجه به ماده 78 قانون اجرای احکام مدنی اموال توقیف شده به حافظ سپرده می‌شود و طبق ماده 83 این قانون، حافظ نسبت به اموال توقیف شده امین است و حق ندارد اموال توقیف شده را مورد استفاده قرار داده یا به کسی بدهد. از طرفی شرط تحقق ماده 663 قانون مجازات اسلامی 1375 آن است که شخص عالماً در اشیاء و اموالی که توسط مقامات ذی صلاح توقیف شده، بدون اجازه، دخالت یا تصرفی نماید که منافی با توقیف باشد و شرط تحقق ماده 674 قانون مجازات اسلامی 1375 آن است که امین مال را تصاحب، تلف، مفقود و یا استعمال نماید. از طرفی بزه موضوع ماده 663 قانون مجازات اسلامی 1375 نیاز به سوء نیت خاص نداشته و صرف عمد در رفتار برای تحقق جرم در بخش رکن روانی کفایت می کند. در حالی که خیانت در امانت موضوع ماده 674 قانون یاد شده نیازمند سوء نیت خاص (قصد اضرار به مالک یا متصرف) می‌باشد. بنابراین؛ در صورتی که حافظ یکی از رفتارهای ماده 674 قانون مجازات اسلامی 1375 را مرتکب نشده و فاقد سوء نیت خاص باشد و تنها عمداً تصرف و یا دخالتی نماید که منافی توقیف باشد، صرفاً مشمول ماده 663 این قانون است و در صورتی که انجام یکی از رفتارهای مذکور در ماده 674 یاد شده متضمن دخالت یا تصرف در اموال توقیفی نیز باشد و حافظ قصد ایراد ضرر به مالک یا متصرف مال نیز داشته باشد، رفتار واحد واجد دو عنوان مجرمانه و مشمول ماده 131 قانون مجازات اسلامی 1392 است. در صورتی که یکی از رفتارهای مذکور در ماده 674 قانون مجازات اسلامی 1379 را که متضمن دخالت یا تصرف در اموال توقیفی است، انجام داده و لیکن قصد ایراد ضرر به مالک یا متصرف را نداشته باشد، تنها به مجازات جرم ماده 663 همین قانون محکوم می‌گردد.

نظر اکثریت

در این مورد باید قائل به تفکیک شد؛ به این صورت که اگر دخل و تصرف در مال توقیف شده از ناحیه مالک صورت پذیرد؛ چون مالی به او سپرده نشده است و صرفاً در اموال توقیف شده مداخله نموده است، موضوع مشمول ماده 663 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده مصوب 1375) می‌شود و چنانچه دخل و تصرف از ناحیه حافظ اموال صورت پذیرد؛ چون اموال تحویل او شده است و امین محسوب می‌گردد؛ موضوع مشمول ماده 674 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده مصوب 1375) می‌باشد (خیانت در امانت).

نظر ابرازی

نظر به اینکه مقنن برای مداخله در اموال توقیف شده از سوی مقامات ذی صلاح ماده 663 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده مصوب 1375) را وضع نموده است؛ لذا صرف نظر از اینکه دخل و تصرف از سوی مالک صورت گرفته باشد یا از سوی حافظ اموال، با توجه به اطلاق ماده مذکور موضوع مشمول ماده 663 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده مصوب 1375) می‌باشد.