تاریخ نظریه: 1399/08/25
شماره نظریه: 7/99/1076
شماره پرونده: 99-168-1076 ک
استعلام:
مطابق تبصره ماده 455 قانون آیین دادرسی کیفری عدم رعایت تشریفات دادرسی موجب نقض رأی نیست؛ مگر آن‌که تشریفات مذکور به درجه‌ای از اهمیت باشد که موجب بی‌اعتباری رأی شود. حال سوال این است که دادگاه بدوی در پرونده‌ای بدون اخذ آخرین دفاع و در پرونده‌ای دیگر بدون وجود کیفرخواست مبادرت به رسیدگی و انشاء رأی کرده است، آیا عدم رعایت تشریفات به درجه‌ای از اهمیت است که موجب بی‌اعتباری رأی شود؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولاً، مطابق ماده 2 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 دادرسی کیفری باید مستند به قانون باشد و مواد 335 و 382 این قانون، جهات قانونی شروع به رسیدگی در دادگاه‌های کیفری را احصاء کرده است و اصولاً رسیدگی دادگاه‌ها به جرایم بدون انجام تحقیقات مقدماتی از سوی دادسرا و صدور کیفرخواست، تنها در موارد استثنایی و منصوص امکان‌پذیر است و لذا در فرضی که حسب تشخیص دادگاه تجدید نظر استان، جرم مورد رسیدگی از درجه شش تعزیری به بالا است، رسیدگی به آن نیازمند انجام تحقیقات مقدماتی و صدور کیفرخواست از سوی دادسرا است. بنابراین رسیدگی دادگاه نخستین و صدور حکم فاقد وجاهت قانونی است و بر این اساس دادگاه تجدید نظر باید با نقض دادنامه مورد تجدید نظرخواهی، دستور ارسال پرونده را به دادسرا جهت انجام تحقیقات مقدماتی و اتخاذ تصمیم قانونی و صدور قرار نهایی (حسب مورد) صادر کند.
ثانیاً، در فرضی که دادگاه نخستین بدون اخذ آخرین دفاع مبادرت به صدور رأی ماهوی کرده و حکم صادره مورد تجدید نظرخواهی واقع شده است؛ با توجه به نقض حقوق دفاعی متهم، دادگاه تجدید نظر با عنایت به تبصره ذیل ماده 455 و مواد 262 و 263 و 371 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، باید ضمن نقض رأی تجدید نظرخواسته، با تعیین وقت رسیدگی و احضار طرفین، رسیدگی و رأی مقتضی را صادر کند.