صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/10/03
برگزار شده توسط: استان تهران/ شهر تهران
موضوع
تغییر عنوان مجرمانه طی فرآیند رسیدگی و تکلیف دادگاه رسیدگی کننده نسبت به هریک از عناوین ذکرشده
پرسش
الف - در صورت تغییر عنوان مجرمانه جرم در حکم (مثلاً تغییر عنوان اختلاس به تصرف غیر قانونی) آیا دادگاه باید در خصوص جرم اول (اختلاس) حکم برائت صادر نماید ؟ ب - چنان چه در خصوص عنوان دومی مد نظر دادگاه در دادسرا قرار منع تعقیب صادر شده باشد تکلیف دادگاه چیست؟
نظر هیئت عالی
الف - با توجه به اینکه اصولاً رسیدگی دادگاه نسبت به رفتار مجرمانه است و نه صرفاً عناوین مجرمانه مذکور در کیفرخواست و مطابق ماده 280 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 عنوان اتهامی که در کیفرخواست ذکر می‌شود، مانع از تعیین عنوان صحیح قانونی توسط دادگاه نیست بنابراین در فرض پرسش موجبی جهت صدور حکم برائت نمی‌باشد.
ب - صدور قرار منع تعقیب از سوی دادسرا در فرض پرسش مانع از رسیدگی دادگاه بر مبنای تشخیص خود نیست.
نظر اکثریت
در فرض مسأله به موجب ماده 280 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و اصداری 1394 دادگاه می‌تواند عنوان اولی در کیفرخواست را تغییر داده و عنوان دوم مد نظر خود را به متهم تفهیم نماید و نیازی به صدور حکم برائت نسبت به عنوان اولی نمی‌باشد و چنان چه در خصوص عنوان دومی در دادسرا قرار منع تعقیب صادر شده باشد دادگاه صرفاً باید در خصوص عنوان اولی رأی برائت صادر نماید. و نمی تواند نسبت به عنوان دومی متهم را محکوم نماید.
نظر ابرازی
فرض می‌شود عنوان اولی در کیفرخواست اختلاس بوده ولی دادگاه در حین رسیدگی به این نتیجه می‌رسد که عنوان اختلاس صحیح نمی‌باشد بلکه تصرف غیر قانونی است در اینصورت دادگاه عنوان جدید را به متهم تفهیم نموده و متهم را محکوم می‌نماید و منعی وجود ندارد، به اینکه دادگاه در خصوص عنوان اولی (اختلاس) رأی برائت صادر نماید. چون کیفرخواست اختلاس دارای یکسری آثاری است که به موجب آن کارمند از شغل خود معلق می‌شود. و با صدور رأی برائت متهم در خصوص (اختلاس) این تعلیق رفع می‌شود. اقتضاء اصل برائت هم همین است. البته اختیار دادگاه در تغییر عنوان مندرج در کیفرخواست دارای سه شرط است:
1- تحقیقات انجام گرفته در دادسرا در خصوص هر دو عنوان اولی و ثانوی کامل باشد.
2- هر دو عنوان با هم ارتباط موضوعی داشته باشند: مثل خیانت در امانت و سوء استفاده از سفید امضاء
3- هر دو عنوان دارای تشابه حداقلی در رکن مادی باشند. مثل کلاه برداری و تحصیل مال نامشروع. به طور مثال در مورد متهمی که علیه دو عنوان ((ایراد ضرب و جرح عمدی)) کیفرخواست صادر شده است. نمی توان آن را به عنوان ((ترک انفاق)) تغییر عنوان داد. در فرضی که در خصوص عنوان دوم مد نظر دادگاه مثلاً تصرف غیر قانونی در دادسرا قرار منع تعقیب صادر شده است، دادگاه صرفاً می‌تواند در رابطه با اختلاس حکم برائت صادر نماید و متهم را به اتهام تصرف غیر قانونی محکوم نمود.