صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1401/03/12
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر آمل
موضوع
بررسی مسئولیت و حدود اختیارات دادستان در برخورد با ساختمان های نا ایمن و مشرف به خرابی در سطح حوزه قضائی
پرسش
با عنایت به رخداد حادثه دلخراش فروریختن ساختمان متروپل ابادان و از دست رفتن چندین تن از هموطنان عزیزمان و توقع احاد مردم از دستگاه قضایی خاصه از دادستان‌های محترم بفرمایید؛ از منظر قانونی چه مسئولیتی متوجه شخص دادستان در ورود به موضوعات مشابه و همچنین ساختمان‌های قدیمی که مشرف به خرابی هستند و در مالکیت اشخاص خصوصی است، می‌باشد؟ حدود اختیارات دادستان در خصوص ورود به موضوع و پیشگیری یا اقدامات عملی تا چه میزان می‌باشد؟ ایا دادستان می‌تواند مانع انتفاع مالکین از ملک قدیمی ناایمن از جهت حفظ حقوق عامه گردد یا با عنایت به احترام مالکیت اشخاص نسبت به مایملک خود دادستان اختیار ممانعت مستقیم افراد از انتفاع از ملک خویش را ندارد؟ دادستان در خصوص موارد مذکور چه تدابیری را می‌باید اتخاذ نماید؟
نظر هیات عالی
آنچه که در سوال آمده است مصداقاً در شمول ماده 114 قانون آیین دادرسی کیفری قرار نمی‌گیرد. مع‌هذا در صورت استحضار دادستان مشارالیه مکلف است مراتب را به مراجع قانونی مربوطه اطلاع و با هدف پیشگیری از حوادث احتمالی مورد را پیگیری نماید. ضمناً در مواردی که وجود خطر در ساختمان‌ها ناظر بر کارگاه‌های مشمول قانون کار مصوب 1369 است. دادستان باید مطابق ماده 105 این قانون و تبصره‌های آن به وظیفه خود در خصوص تعطیل کارگاه یا قسمت‌های خطرناک کارگاه اقدام کند.
نظر اکثریت
با عنایت به احترام حق مالکیت شخص نسبت به مایملک خویش و قاعده تسلیط هیچ شخصی را نمی‌توان از تصرف در ملک خویش منع کرد مگر به حکم قانون. همچنین نص قانونی در خصوص اختیار دادستان نسبت به ورود مستقیم به موضوع ساختمان‌های ناایمن از هر جهت، چه به واسطه قدمت بنا و چه به واسطه عدم رعایت مقررات فنی وجود ندارد اما دادستان محترم مطابق دستورالعمل پیگیری و نظارت حقوق عامه رئیس معزز قوه قضائیه مورخ 1397/11/06 در راستای اقدامات پیشگیرانه می‌باید مطابق ماده 5 دستورالعمل و تبصره‌های آن اقدام مقتضی را به عمل اورد و مطابق سایر بندهای دستورالعمل فوق‌الذکر نسبت به اخطار به دستگاه‌های ذی‌سمت اقدام نماید. همچنین مراتب را به دادستان محترم مرکز استان و ایشان نیز مراتب را به دادستان محترم کل کشور اطلاع دهند. در خصوص ساختمان‌های شهری مسئولیت مستقیم عملیاتی جهت اقدام به جلوگیری از ادامه روند ساخت و ساز و یا تخریت ابنیه قدیمی مشرف به خرابی به موجب بند 14 از ماده 55 قانون شهرداری به عهده شهرداری‌ها می‌باشد که دادستان محترم می‌باید مطابق مقررات فوق‌الذکر اقدام به تذکر به شهرداری جهت انجام اقدامات فنی مقتضی نماید.
نظر اقلیت
با عنایت به اینکه دادستان، مسئول حفظ حقوق عامه بوده و در مواردی که ساختمان‌های شهری مشرف به خرابی و ناایمن خاصه در محل‌های پر تردد شهری باشند و دارای خطر قریب‌الوقوع و جبران‌ناپذیر بوده و پتانسیل تبدیل به فاجعه بزرگ به مانند فاجعه ساختمان متروپل ابادان را داشته باشند، پروسه تذکر به ادارات، پروسه‌ای زمانبر بوده و ممکن است در این اثنا حادثه واقع و خسارات جبران‌ناپذیر به بار آورد؛ لذا دادستان محترم می‌باید در راستای اعمال ماده 114 قانون آیین دادرسی کیفری راساً اقدام فوری به ارجاع امر کارشناسی و در صورت احراز خطر اقدام به پلمپ محل و ممانعت از رفت و امد در ان محل را نماید چراکه عدم رعایت نظامات دولتی توسط اشخاص از موارد انتساب تقصیر به ایشان بوده و در صورت حدوث حادثه و ایراد خسارت به جان و مال مردم حسب مورد مالک ملک و سایر مسئولین مطابق قانون، متهم به ایراد خسارت عمدی یا غیر عمد به مال و جان مردم حسب مورد می‌شوند که با این استدلال می‌توان ساختمان‌های ناایمن را مشمول مقررات ماده 114 آیین دادرسی کیفری دانست که این موضوع در بند 5 از ماده 2 دستورالعمل پیگیری و نظارت حقوق عامه رئیس معزز قوه قضائیه مورخ 1397/11/06 مشعر است.