صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1401/04/23
برگزار شده توسط: استان گلستان/ شهر آزاد شهر
موضوع
امکان یا عدم امکان رفع توقیف از مال مورد تامین با صدور رای برائت غیر قطعی
پرسش
در صورتی که متهم در دادنامه بدوی برائت حاصل نماید آیا با درخواست متهم قبل از قطعیت دادنامه می‌توان نسبت به رفع اثر از تامین (رفع توقیف از سند به معنای خاص) اقدام نمود؟
نظر هیات عالی
نظریه اداره حقوقی به شماره 1688/98/07 مورخ 98/12/11 به شرح زیر مورد تایید هیات عالی است. با عنایت به ماده 376 و ملاک مواد 251 و 267 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 و لحاظ این که قرار منع تعقیب از حیث آثار قانونی در مورد قرارهای تامین به مانند (منزله) حکم برائت است. رفع اثر از قرار تامین وثیقه منوط به قطعیت حکم برائت نمی‌باشد و قاضی ذیربط با لحاظ ملاک ذیل ماده 276 قانون موصوف مکلف است از قرار تامین ماخوذه رفع اثرنماید؛ لذا در فرض سوال موجب قانونی برای بقاء قرار وثیقه وجود نداشته و قاضی اجرای احکام کیفری مطابق ماده 507 قانون آیین دادرسی کیفری (محکوم‌علیه در پرونده فاقد قرار تامین است) رفتار می‌نماید.
نظر اکثریت
با توجه به ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و فلسفه صدور قرار تامین که امکان دسترسی به متهم تا روشن شدن وضعیت کیفری وی می‌باشد، باصدور رای بر برائت متهم قبل از قطعیت آن نمی‌توان از مال مورد تامین رفع توقیف به عمل آورد؛ چه بسا با اعتراض به رای، در دادگاه تجدیدنظر نیاز به حضور متهم باشد، در صورتی که امکان دسترسی به متهم وجود ندارد؛ لذا نمی‌توان با وحدت ملاک از ماده 376 اینگونه استدلال کرد که از مال مورد تامین نیز قبل از قطعیت دادنامه می‌توان رفع توقیف کرد؛ زیرا این ماده در جهت حفظ اصل آزادی افراد و جلوگیری از بازداشت بی مورد آنان است و نمی‌توان آن را بسط داد به خصوص اینکه این کار با حق شاکی خصوصی در تعارض می‌باشد. همچنین القا، خصوصیت از قرار منع تعقیب غیرقطعی نیز مورد قبول نمی‌باشد؛ زیرا متهمی که باصدور قرار منع تعقیب برائت حاصل می‌نماید با متهمی که یکبار برای ایشان جلب به دادرسی صادر شده و برائت حاصل می‌نماید از نظر میزان توجه جرم یکسان نمی‌باشند. در واقع با فرد اخیر باید سخت گیری بیشتری شود. به خصوص اینکه قانونگذار در ماده 251 قانون اخیر‌الذکر برائت را عیناً ذکر ننموده است.
نظر اقلیت
باصدور رای برائت هرچند که قطعی هم نگردیده باشد به صرف درخواست متهم از قرار تامین صادره رفع اثر می‌گردد این موضوع هم از اطلاق ماده 251 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 برداشت می‌شود و هم با وحدت ملاک از ماده 376 قانون مذکور؛ زیرا قانون گذار در ماده 251 اشعار داشته به صرف صدور قرار منع تعقیب و... از قرار تامین رفع اثر می‌شود و آن را منوط به قطعیت آن ننموده است و قرار منع تعقیب هیچ فرقی نسبت به رای برائت ندارد به ویژه که قانون گذار عامداً وعالماً لفظ به هرکیفیتی پرونده مختومه شود را به کار برده است؛ لذا شامل برائت نیز می‌شود. همچنین با وحدت ملاک از ماده 376 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 که اشعار می‌دارد: «هرگاه رای بر برائت، منع یا موقوفی تعقیب و یا تعلیق اجرای مجازات صادر شود و متهم در بازداشت باشد، بلافاصله به دستور دادگاه آزاد می‌شود.» نیز می‌توان گفت که وقتی قرار بازداشت موقت با برائت ملغی می‌گردد سایر تامین‌ها نیز با برائتِ غیر قطعی لغو می‌شوند.