تاریخ نظریه: 1395/12/02
شماره نظریه: 7/95/3137
شماره پرونده: 1735-1/127-95
استعلام:
خواهان دادخواستی به خواسته اثبات مالکیت خلع ید و اجرت المثل ایام تصرف را تقدیم دادگاه می کند دادگاه پس از رسیدگی نسبت به یکی از خواسته های خواهان نفیا و یا اثباتا اظهار نظر نمی کند مرجع تجدید نظر نیز به این مهم به جهت عدم اظهار نظر در مرحله بدوی وارد نمی شود سوال: تکلیف دادگاه و خواهان چیست؟ آیا خواهان بایستی دادخواست جدید تقدیم نماید و یا اینکه با تقاضای خواهان دادگاه در مورد خواسته ای که اظهار نظر نشده وارد رسیدگی می‌شود؟ در ضمن اگر خواندگان متعدد باشند ولیکن در مرحله انشاء رای نسبت به برخی اظهار نظر نشود و خواسته نیز قابل تجزیه و تفکیک نباشد تکلیف دادگاه بدوی چه می‌باشد؟/
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- نظر به اینکه دادگاه پس از طرح دعوا از سوی ذینفع برابر مقررات، مکلف به رسیدگی است و باید نفیا و یا اثباتا اظهار نظر قضائی نماید و از سوی دیگر مطابق ماده 7 قانون آئین دادرسی در امور مدنی به ماهیت هیچ دعوائی نمی توان در دادگاه بالاتر رسیدگی نمود مگر اینکه در مرحله نخستین در آن دعوا حکمی صادر شده باشد و با عنایت به ماده 349 همان قانون در فرض سوال دادگاه تجدید نظر نمی-توانسته است وارد رسیدگی به ماهیت دعوائی که در مرحله نخستین به آن رسیدگی نشده است، گردد. بنابراین، با توجه به اینکه تکلیف دادگاه بدوی مبنی بر اظهار نظر راجع به موارد خواسته، به قوت خود باقی است دادگاه باید حتی بدون تقاضای خواهان نسبت به دعوای طرح شده رسیدگی و اظهار نظر نماید و نیازی به طرح دعوای مجدد نمی‌باشد.
2- از قلم افتادن نام یکی از اصحاب دعوا دو صورت دارد: 1- با وجود ذکر نام او در دادخواست و دعوت او برای محاکمه، نام او در حکم ذکر نشده باشد. این مورد مشمول ماده 309 قانون آیین دادرسی در امور مدنی بوده و باید حکم تصحیح شود. 2- اساسا در طول دادرسی از ابلاغ دادخواست تا دعوت برای محاکمه و هنگام صدور حکم، بر اثر غفلت یا عدم توجه، وقت به او ابلاغ نشده، برای محاکمه دعوت نگردیده و در حکم هم اسمی از او برده نشده است در این صورت، حکم صادره تأثیری درباره او نخواهد داشت و پرونده نسبت به او مفتوح است و باید طبق قانون برای محاکمه دعوت و پس از طی تشریفات قانونی در مورد او مستقلا حکم صادر گردد./