تاریخ نظریه: 1399/02/07
شماره نظریه: 7/98/1906
شماره پرونده: 98-187/3-1906 ک
استعلام:
با توجه به ماده 469 قانون مجازات اسلامی در مقام بیان مسئولیت عاقله به پرداخت دیه:
نخست، آیا این شرایط می‌بایست حین وقوع جرم یا دادرسی حادث شود یا چنان‌چه پس از وقوع جرم یا دادرسی تکمیل شود، محکومیت مجدد بعضی از عاقله قابلیت طرح در دادگاه را دارد؟
دوم، آیا وصف تمکن مالی بایستی حین دادرسی احراز شود یا به موجب دادخواست جداگانه؛ و اگر قائل به وقت دادرسی باشیم، در صورت احراز عدم تمکن مالی عاقله، آیا باید بیت‌المال را محکوم کرد؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
مسئولیت عاقله در پرداخت دیه به موجب قانون و به محض وقوع جرم حاصل می‌شود؛ بنابراین عاقل و بالغ بودن عاقله در زمان وقوع جرم، ملاک مسئولیت وی است، اما تمکن مالی عاقله طبق ماده 469 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مربوط به زمان پرداخت دیه است که در صورت تمکن می‌توان دیه را از اموال وی استیفا کرد؛ و در غیر این صورت طبق ماده 470 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، دیه توسط مرتکب و در صورت عدم تمکن مرتکب، از بیت‌المال پرداخت می‌شود. احراز عدم تمکن عاقله نیازی به تقدیم دادخواست اعسار ندارد. ماده 85 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 نیز موید این امر است.