تاریخ نظریه: 1399/10/06
شماره نظریه: 7/99/1210
شماره پرونده: 99-7/1-1210 ح
استعلام:
اگر در دعوی تقسیم ترکه «تقسیم به دستور رد» صادر شود و سهم یکی از ورثه «الف» یک ملک خاص به شرط پرداخت وجهی به ورثه دیگر «ب» باشد مثلاً صد میلیون تومان و برای اجرای حکم ورثه «الف» این مبلغ را نداشته باشد تا حکم اجرا تکلیف «لف» چیست؟
1- آیا می‌تواند دعوای اعسار مطرح کند؟ یا تقسیط؟ یا مهلت؟ ماده 277 ق. م
2- چنانچه اعسار نسبی ممکن نیست آیا دادگاه برای اجرای حکم می‌تواند حق ورثه در بخش نقدی را نوعی رهن قضایی تلقی کند و در سند بیاورد یعنی در دستور انتقال سند ملک برای «الف» با قید حق نقدی ورثه دیگر قید کند؟
3- آیا ورثه صاحب حق وجه نقد «ب» می‌تواند درخواست اجرائیه برای بخش نقدی بنماید؟ و آیا در صورت استنکاف ورثه «الف» اجرائیه باید صادر شود اگر اجرائیه ممکن نیست چون ممکن است پرداخت طولانی و وجه بی‌ارزش شود چه راهکاری وجود دارد؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- وفق قسمت اخیر ماده 316 قانون امور حسبی مصوب 1319 «اگر تعدیل محتاج به ضمیمه پول به اموال باشد به ضمیمه آن تعدیل می‌شود» و مطابق ماده 325 این قانون «هر یک از ورثه پس از تقسیم، مالک مستقل سهم خود خواهد بود». بنابراین در فرض سوال که احد از ورثه باید وجهی به ورثه دیگر بدهد، اولاً، مفروض آن است که وجه را باید هنگام تقسیم پرداخت کند و لذا پرداخت آن به اقساط یا در زمان دیگری موجب نقض غرض و مستلزم اضرار به دیگر ورثه است. ثانیاً، با عنایت به این‌که دعوای اعسار مستلزم طرح دعوای مطالبه دین یا حکم محکومیت به پرداخت دین است و با توجه به این‌که تقسیم به رد صرفاً جنبه اعلامی دارد، دعوای فرض سوال قابلیت استماع ندارد.
2 و 3- اولاً، با توجه به این‌که تقسیم به رد جنبه اعلامی دارد، امکان درخواست اجراییه برای بخش نقدی و یا انتقال حصه اختصاصی هر یک از ورثه وجود ندارد. ثانیاً، چنانچه یکی از ورثه که باید مبلغی را به وراث دیگر رد نماید، از این کار خودداری کند، به نظر می‌رسد ذی‌نفع باید با طرح دعوای مستقل، مبلغ مزبور را مطالبه کند.