صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1401/01/24
برگزار شده توسط: استان فارس/ شهر شیراز
موضوع
تسری مجازات تعزیری ماده 616 قانون مجازات اسلامی نسبت به همه اقسام قتل شبه عمد
پرسش
آیا مجازات تعزیری پیش‌بینی شده در ماده 616 قانون مجازات اسلامی - کتاب پنجم «تعزیرات» شامل همه اقسام قتل شبه عمدی خواهد بود، یا صرفاً محدود به موارد قتل شبه عمد ناشی از تقصیر می‌باشد؟
نظر هیات عالی
جمله اخیر ماده 616 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) تنها قتل خطای محض را از شمول مجازات تعزیری استثنا کرده است. لذا قتل غیرعمدی که خطای محض نباشد مشمول ماده 616 می‌شود. به علاوه در بندهای الف و ب ماده 291 قانون مجازات اسلامی تقصیر وجود دارد و اگر تقصیر نباشد، جرم قتل خطای محض خواهد بود. در بند الف، مرتکب رفتاری شده که قابلیت صدمه به دیگری را دارد و از آن اجتناب نمی‌کند. در بند ب، بدون رفع جهالت و کسب اطمینان عملی را مرتکب می‌شود که قابلیت صدمه به دیگری را دارد و در هر دو مورد نتیجه نیز حاصل شده است. عدم اجتناب از رفتار آسیب‌رسان و اقدام علیه دیگری بدون رفع جهالت از مصادیق بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی (در فروض مختلف) است که طبق ماده 145 قانون مجازات اسلامی از مصادیق تقصیر است که در صدر ماده 616 تعزیرات از آن‌ها یاد شده است؛ لذا نظریه اکثریت صحیح است.
نظر اکثریت
با توجه به اینکه در همه موارد قتل شبه عمد قتل واقع شده ناشی از تقصیر مرتکب می‌باشد، فلذا مجازات تعزیری پیش‌بینی شده در ماده 616 قانون مجازات اسلامی - کتاب پنجم «تعزیرات» برای کلیه انواع قتل شبه عمدی قابل اعمال می‌باشد؛ چراکه در واقع فرض قانون‌گذار آن است که در موارد بندهای الف و ب ماده 291 قانون مجازات اسلامی نیز تقصیر مرتکب محرز است. پس ماده 616 قانون مذکور صرفاً بر موارد قتل ناشی از خطای محض قابل اعمال نمی‌باشد و در مورد سایر انواع قتل شبه عمدی قابل اعمال است.
نظر اقلیت
مجازات مقرر در ماده 616 قانون مجازات اسلامی - کتاب پنجم «تعزیرات» صرفاً در مواردی است که قتل ناشی از تقصیر مرتکب باشد و تقصیر در ماده 145 قانون مجازات اسلامی مشخص شده است که به معنای بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی می‌باشد و برخی از اقسام آن در ماده مذکور ذکر شده است. در ماده 291 قانون مجازات اسلامی نیز مواردی که ناشی از تقصیر مرتکب می‌باشد در بند پ ذکر شده است و در ماده مذکور صرفاً در مورد پیش‌بینی شده در بند پ تقصیر مرتکب وجود دارد و دو بند دیگر مربوط به مواردی است که فرض تقصیر پیش‌بینی نشده است. بنابراین مجازات تعزیری پیش‌بینی شده در ماده 616 قانون مجازات اسلامی کتاب پنجم تعزیرات صرفاً در مواردی قابل اعمال است که قتل ناشی از تقصیر مرتکب باشد و در واقع موضوع از مصادیق بند پ ماده 291 قانون مجازات اسلامی می‌باشد و در مواردی که قتل شبه عمدی منطبق با بند الف و ب ماده 291 قانون مجازات اسلامی می‌باشد، مجازات تعزیری مذکور قابل اعمال نمی‌باشد.