صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/08/30
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر محمود آباد
موضوع
تاثیر عفو خصوصی بر مجازات تکمیلی جرم تعزیری
پرسش
در پرونده‌ای متهم برای ارتکاب یک جرم تعزیری به مجازات اصلی و تکمیلی محکوم شده است. مجازات اصلی جرم تعزیری (شلاق تعزیری)، اجرا شده است. چند روز پس از اجرای مجازات اصلی و پیش از اجرای مجازات تکمیلی (انجام خدمات عمومی در شهرداری)، بخشنامه عفو خصوصی، صادر می‌شود. آیا در این صورت، مجازات تکمیلی، مشمول عفو خواهد شد یا باید به طور کامل اجرا شود؟
نظر هیئت عالی
در فرضی که مجازات اصلی مشمول عفو قرار می‌گیرد، مجازات تکمیلی به تبع مجازات اصلی نباید اجرا شود. نتیجتاً نظریه اکثریت با تأکید بر این استنتاج تأیید می‌گردد.
نظر اکثریت
در فرض سوال، یعنی زمانی که مجازات اصلی جرم تعزیری اجرا شده است، مجازات تکمیلی مشمول عفو نمی‌شود و باید اجرا شود. استدلال‌های این گروه از قضات به شرح زیر است:
1- اگر مجازات اصلی، مشمول عفو شود و در اثر آن، غیرقابل اجرا گردد شاید بتوانیم بگوییم مجازات تکمیلی (موضوع ماده 23 قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392) هم به تبع آن، مشمول عفو می‌شود؛ اما در فرض سوال، مجازات اصلی به دلیل شمول عفو خصوصی، از بین نرفته است و بلکه با اجرا شدن آن، منتفی شده است؛ در نتیجه چون در فرض سوال، عفو خصوصی تاثیری بر اجرای مجازات اصلی نداشته است به تبع آن، نمی تواند بر اجرای مجازات تکمیلی، تاثیرگذار باشد.
2- اصل بر اجرای مجازات موضوع حکم قطعی است و به موجب ماده 494 قانون آیین دادرسی کیفری (1392)، اجرای مجازات را نمی‌توان متوقف نمود مگر در مواردی که قانون مشخص نماید. مواردی را که قانون، مشخص می‌نماید مانند عفو خصوصی اعطایی از سوی مقام معظم رهبری، جنبه استثنایی دارد؛ یعنی اصل بر این است که همه مجازات‌ها باید اجرا شوند مگر آنهایی که مشمول عفو خصوصی شده اند؛ در نتیجه نمی‌توان دایره شمول امر استثنایی را گسترش داد؛ بلکه امر استثنایی را باید محدود نمود.
3- دستورالعمل یا بخشنامه‌های اعطاکننده عفو خصوصی (به عنوان مثال دستورالعمل عفو مورخ 1397/11/21) که در راستای اصل 110 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، صادر می‌شود، دلالت بر آن دارد که این مقرره در مقام بیان است؛ بدین صورت که در واقع مجازات‌هایی را که مشمول عفو می‌شود بیان می‌کند و برای همه مجازات‌های اصلی جرایم تعزیری (اعم از حبس، جزای نقدی، شلاق)، حکم صریحی را مقرر کرده است اما در مورد مجازات‌های تکمیلی، چیزی نگفته است. سکوت مقام تقنینی یا وضع کننده مقرره در مقام بیان، سکوت عمدی است و آن مقام عمدا نخواسته است مجازات تکمیلی، مشمول عفو قرار گیرند.
نظر اقلیت
مجازات تکمیلی در فرض این سوال، مشمول عفو نمی‌شود. مهمترین استدلال‌های این گروه از قضات بدین شرح است: 1- زمانی که مجازات اصلی، اجرا شده است، مجازات تکمیلی، هویت مستقلی ندارد؛ در نتیجه کلیه جرایمی که مشمول عفو می‌شوند خواه اجرا شده باشند یا نه، مجازات تکمیلی آنها نیز مشمول عفو خصوصی می‌شود و باید قرار موقوفی اجرا صادر گردد. 2- اصل تفسیر قوانین جزایی به نفع متهم، اقتضا دارد که در موارد ابهام یا سکوت قوانین و مقررات کیفری، این موضوع به نفع متهم تفسیر شود؛ بر این اساس اگر مجازات تکمیلی فرض سوال را مشمول عفو خصوصی بدانیم، به نفع محکوم علیه خواهد بود.