صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1396/12/23
برگزار شده توسط: استان خراسان رضوی/ شهر خواف
موضوع
اعاده پرونده جهت رفع نقص در جلسه دادرسی
پرسش
با توجه به ماده 66 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی، آیا دادگاه می‌تواند در “جلسه دادرسی” پرونده را به علت نقص دادخواست به دفتر برگرداند تا از آن رفع نقص شود؟ در صورت منفی بودن پاسخ، تکلیف دادگاه در مواجهه با نقص موجود چیست؟
نظر هیئت عالی
مطابق مواد 54 و 66 ق. آ. د. م در دو مرحله امکان بررسی شرایط دادخواست و احیاناَ صدور دستور و اخطار رفع نقص وجود دارد و به لحاظ شأن نظارتی دادگاه و این که مدیریت پرونده بر عهده قاضی و متصدی دادگاه مرجوع الیه می‌باشد بنابراین به استناد ماده 66 ق. آ. د. م اگر در جلسه رسیدگی متوجه نواقص دادخواست شده یا خوانده ایرادی وارد کند، منعی برای اعمال ماده 66 قانون مرقوم و صدور دستور رفع نقص و عودت پرونده به دفتر وجود ندارد و موضوع منصرف از حکم ماده 450 ق. آ.د. م که ناظر به مرحله تجدید نظر است، می‌باشد.
نظر اکثریت
اکثریت قضات هرچند در نهایت نظر به رفع نقص دادخواست از سوی دادگاه دارند اما مبنای استدلال آنان تا حدودی متفاوت است که از این جهت نظرات آنان در دو گروه تقسیم می‌شود:
گروه اول - هرچند به نظر می‌رسد علی الاصول رفع نقص دادخواست باید قبل از جلسه دادرسی باشد، زیرا وقتی دادگاه دستور تعیین وقت می دهد، به این معنی است که دادخواست کامل است و الا دستور تعیین وقت و دعوت از طرفین برای رسیدگی وجاهت قانونی ندارد؛ با این حال اگر دادخواست نواقصی داشته و احیاناً دادگاه هنگام دستور تعیین وقت به آن توجه نکرده باشد یا در مرحله دادرسی کشف شده باشد، شاید بتوان با توجه به اطلاق ماده 66 اقدام دادگاه را در اعاده پرونده به دفتر جهت رفع نقص توجیه کرد.
هرچند جایگاه ماده 66 قانون در مرحله قبل از دادرسی است اما با جمع مقررات این ماده و ماده 350 قانون آیین دادرسی مدنی، به نظر می‌رسد نظر مقنن بر امکان رفع نقص دادخواست می‌باشد. اما دادگاه بدوی چگونه می‌تواند رفع نقص بنماید؟
آیا باید پرونده را به دفتر برگرداند تا اخطار رفع نقص صادر کند و اگر خواهان رفع نقص نکند، وفق ماده 66 دفتر قرار رد دادخواست صادر کند؟ یا اینکه همانند دادگاه تجدیدنظر، چون نقص در مرحله دادرسی و در جلسه دادرسی کشف شده، باید خود راساً اخطار رفع نقص صادر کند و اگر خواهان رفع نقص نکند، قرار رد دعوا صادر کند؟
به لحاظ تفاوت آثار قرار رد دادخواست و قرار رد دعوا، پاسخ به این سوال حایز اهمیت است.
به نظر می‌رسد به لحاظ آثار جلسه اول دادرسی و مستفاد از ملاک ماده 350 قانون آیین دادرسی مدنی، و جایگاه ماده 66 این قانون و جلوگیری از سوء استفاده خواهان در عدم رفع نقص، نظر دوم منطقی‌تر و با اصول دادرسی سازگارتر است و شایسته است دادگاه خود اخطار رفع نقص صادر و اگر خواهان رفع نقص نکند، قرار رد دعوا صادر کند.
در تأکید این عقیده، نظر دکتر علی عباس حیاتی در صفحه 144 کتاب آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی را می توان ذکر کرد که قائل به وجود الزام در رفع نقص هست و به صراحت ماده و ضرورت اینکه اگر نقصی به هر دلیل مرتفع نشده باشد، باید در هر مرحله ای بتوانیم جبرانش کنیم، اشاره می کنند.
گروه دوم - به نظر ماده 66 قانون آیین دادرسی مدنی تا زمانی است که جلسه دادرسی تشکیل نشده است. در فرض سوال، هیچ ضمانت اجرایی برای عدم رفع نقص توسط خواهان در مرحله بدوی وجود ندارد ولی دادگاه بهتر است اخطار رفع نقص ارسال نماید که ممکن است خواهان رفع نقص کند. ولی ضمانت اجرای عدم رفع نقص توسط خواهان در چنین حالتی در ماده 350 قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده است.
نظر اقلیت
همچنانکه که دکتر شمس در توضیح ذیل ماده 66 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی در کتاب خود نظر دادند، ظاهراً پاسخ منفی است.