تاریخ نظریه: 1396/12/07
شماره نظریه: 7/96/3029
شماره پرونده: 96-187/2-1322
استعلام:
استعلام شخصی به قتل رسیده و قاتل محکوم به قصاص نفس شده است و پرونده در اجرای احکام کیفری مطرح می‌باشد اولیاءدم مقتول در زمان قتل پدر و مادرش و دو طفل بوده اند پدر مقتول در اجرای احکام کیفری اصالتاً اعلام رضایت نموده ولکن به ولایت قهری از اطفال اعلام رضایت نشده است و بعد از اعلام رضایت پدر مقتول فوت می‌کند و برای اطفال قیم که مادر مقتول هست تعیین می‌شود قیم به اصالت و به قیمومت تقاضای قصاص نموده و در حین استیذان و پرداخت تفاضل دیه احدی از اطفال فوت می کند و مادر وی همسر مقتول وراث طفل محسوب می‌شود اولا آیا با وجود تقاضای قصاص قیم طفل در زمان حیات ایشان نیاز به تقاضای قصاص از ناحیه وراث طفل متوفی می‌باشد؟ ثانیاً در صورت ضرورت تقاضای قصاص از ناحیه وراث طفل در صورت عدم حضور مشارالیها علی‌رغم دو بار احضار چه اقدامی از جهت اجرای حکم یا پرداخت تفاضل دیه حق مشارالیها متصور می‌باشد.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
11- نظر به اینکه به استناد مواد متعددی از قانون مجازات اسلامی 1392 و به ویژه مواد 354، 356، 419، و 421 این قانون، قیّم، اختیار تصمیم‌گیری در مورد استیفای قصاص، مصالحه یا گذشت را ندارد و این امر بر عهده ولیّ قهری یا مقام رهبری است. لذا تصمیم قبلی قیّم در این موارد بی‌اثر بوده و لازم است که مقام رهبری یا مقامی که برابر ماده 356 به ایشان تفویض اختیار شده است، از جانب فرزند زنده مقتول و همسر مقتول به عنوان تنها وارث فرزند درگذشته مقتول، تصمیم نهایی را اتخاذ نمایند. در نتیجه، در فرض پرسش، پاسخ مثبت است و مادر طفل باید درخواست اجرای قصاص نماید و درخواست قبلی قیّم در هر حالتی بی‌اثر است. زیرا، مادر طفل اکنون یکی از اولیای دم است و خود شخصاً باید تصمیم‌گیری نماید.
2- در فرض سوال در صورت عدم حضور وارث طفل که به وراثت جزء اولیای دم محسوب می‌شود، سایر اولیای دم می‌توانند با توجه به ماده 354 قانون مجازات اسلامی 1392 با تأمین دیه سهم کسی که حاضر نشده و همچنین سهم ولی‌دمی که گذشت کرده (پدر مقتول) تقاضای قصاص کنند.