صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/02/06
برگزار شده توسط: استان اردبیل/ شهر بیله سوار
موضوع
مرور زمان در بزه کلاهبرداری
پرسش
آیا بزه کلاهبرداری مشمول مرور زمان می‌شود یا خیر ؟ (با لحاظ بند ب ماده 109 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392) پاسخ دهید؟
نظر هیئت عالی
در ماده 109 قانون مجازات اسلامی جرائمی به شرح بندهای سه گانه از شمول مرور زمان خارج شده با این استثناء که جرایم اقتصادی شامل کلاهبرداری و جرایم 13 گانه مندرج در تبصره ذیل ماده 36 قانون مرقوم در صورتی از شمول مرور زمان خارج است که میزان مال موضوع جرایم ارتکابی یک میلیارد ریال تمام و بالاتر می‌باشد.
نظر اکثریت
در صورتیکه میزان موضوع بزه کلاهبرداری کمتر از یک میلیارد ریال باشد مشمول مرور زمان می‌شود ولی بیشتر از مبلغ مذکور مشمول مرور زمان نمی شود.
دلیل: 1- قید با رعایت مبلغ مقرر در آن مدت در بند ب ماده 109 هم به جرائم مذکور در ماده 36 و هم به بزه کلاهبرداری بر می‌گردد و رعایت نصاب مذکور در بزه کلاهبرداری نیز لازم است.2 - نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه به شماره 7/ 93/ 361 - مورخه 20/2/93 به صراحت به این مطلب دلالت دارد.3- حرف (واو) که در بند ب ماده 109 ذکر گردیده است حرف عطف (وصل) است نه فصل 4- علت اینکه قانونگذار کلاهبرداری را بطور مستقل و در کنار سایر جرائم موضوع ماده 36 ذکر نموده است این است که بزه کلاهبرداری در جرائم اقتصادی است و برخی دیگر از جرائم در حکم کلاهبرداری هستند و احاله حکمی به بزه کلاهبرداری شده اند و به جهت اهمیت موضوع، قانونگذار آنرا مستقلا دربند ب ماده 109 قانون مجازات اسلامی ذکر نموده است 5- تغییر به نفع متهم ایجاب می کند که بزه کلاهبرداری نیز در صورتیکه مال موضوع بزه کمتر از یک میلیارد ریال است آن راشامل شود.6- قیاس اولویت: از جمله جرائم موضوع ماده 36 قانون مجازات اسلامی بزه اختلاس است که مجازات آن بیش از کلاهبرداری است و بزه اختلاس در صورتیکه مال موضوع بزه اختلاس کمتر از یک میلیارد ریال باشد مشمول مرور زمان می‌شود پس به طریق اولی بزه کلاهبرداری نیز در صورتی که مال موضوع بزه مذکور کمتر از یک میلیارد باشد مشمول مروز زمان خواهد شد.7- سیاست تقنینی قانونگذار و سیاست های کلان قوه قضائیه بر کاهش جمعیت کیفری و حبس زدایی است و با تفسیر نظریه اکثریت، سیاست های مذکور جامعه عمل می پوشد.
8- فلسفه وضع مرور زمان این است که اعمال مجازات فایده داشته باشد (اصل سودمندی مجازات ها) و اگر در بزه کلاهبرداری که مال موضوع آن کمتر از یک میلیارد ریال است بعد از گذشت سالیان متمادی بتوان متهم را تعقیب نمود با اصل مذکور مغایر خواهد بود.9- در علم اصول نیز در خصوص اینکه استناد به جمله اخیر بر می‌گردد یا به همه جمله های قبلی اختلاف نظر است.
نظر اقلیت
بزه کلاهبرداری مطلقا مشمول مرور زمان نمی شود چه میزان موضوع جرم ارتکابی بیش از یک میلیارد ریال باشد و چه کمتر از آن.
دلیل:1- قید با رعایت مبلغ مذکور در آن ماده در بند ب ماده 109 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 فقط به جرائم موضوع ماده 36 قانون مذکور دارد و شامل بزه کلاهبرداری نمی شود 2- سابقه تقنینی قانونگذار بر صحت ادعای مذکور دلالت دارد چرا که در آرای وحدت رویه سابق بر تصویب قانون مجازات اسلامی نیز اعلام شده بود که بزه کلاهبرداری و انتقال مال غیر مشمول مرور زمان نمی شوند.3- تفکیک بین بزه کلاهبرداری و سایر جرائم در بند ب ماده 109 قانون مجازات قرینه بر ادعای فوق می‌باشد.