تاریخ نظریه: 1397/11/16
شماره نظریه: 7/97/3061
شماره پرونده: 97-22-3061
استعلام:
...
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- سرانه ی فضای زندان برای هر زندانی و کیفیت زندان ها، بازداشتگاه ها و تحت نظرگاه ها و امکانات اماکن موصوف و مصادیق مذکور در فرض استعلام، از جمله تابع احکام مقرر در بند 16 جدول شماره ی 16 مذکور در فراز پایانی ماده ی 113 قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1400- 1396) که ناظر به بیان شاخص های توسعه حقوقی و قضایی در طول اجرای برنامه و نیز ماده ی 2 آیین نامه اجرایی قانون انتقال زندان ها و مراکز اقدامات تأمینی و تربیتی موجود به خارج از شهرها مصوب 1380 و اصلاحات بعدی و مواد 70 و 71 آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب 1384 با اصلاحات و الحاقات بعدی و ماده ی 15 آیین نامه اجرایی نحوه ایجاد، اداره و نظارت بر بازداشتگاه های انتظامی مصوب 1396/12/8 ریاست قوه قضاییه، و دیگر ضوابط و مقررات اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی است.
2- قسمت اول، دوم و سوم: به تصریح اصل 39 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اصلاحی 1368، هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده به هر صورت که باشد، ممنوع و موجب مجازات است، بنابراین و با توجه به بند‌های 4، 6 و 7 ماده واحده قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب 1383/2/15و ماده 7 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و اصلاحات و الحاقات بعدی، مبنی بر ضرورت حفظ حقوق شهروندی و احترام به آزادهای مشروع از سوی مقامات قضایی، ضابطان دادگستری و سایر اشخاصی که در فرآیند دادرسی مداخله دارند و همچنین با عنایت به آیین نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب 1384/9/20 رییس قوه قضاییه و اصلاحات بعدی و به ویژه تبصره یک ماده 235 آن که رعایت حقوق انسانی و اجتماعی را در مورد زندانیان و به ویژه در اعزام، بدرقه، نقل و انتقال محکومان و متهمان به مراجع قضایی و سایر مراجع و مراکزمربوط را ضروری دانسته و حتی استفاده از دستبند را منوط به وجود ضرورت و تشخیص مقامات خاص (رئیس زندان) و در جرایمی که به موجب دستورالعمل صادره از سوی سازمان زندان‌ها مجاز دانسته است، بنابراین و با توجه به اینکه استفاده از پابند (غل و زنجیر) که تداعی کننده رفتار خشونت آمیز با زندانیان و به نوعی تحقیرکننده شخصیت آنها در نظر عرف می‌باشد، منافی با کرامت انسانی و موازین قانونی به نظر می‌رسد ولذا به واسطه عدم تناسب آن با وضعیت انسانی متهمان و محکومان و امکان اتخاذ تدابیر تأمینی و مراقبتی دیگر (که با کرامت انسانی و اجتماعی زندانیان مغایرت نداشته باشد) به طریق مقتضی وجود دارد، صحیح این است که از اقداماتی نظیر استفاده از پابند (غل و زنجیر) در اعزام و بدرقه زندانیان خودداری گردد، همچنین در خصوص استفاده از دستبند، مطابق تبصره یک ماده 235 و یا در موارد مذکور در ماده 170 آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب 1384/9/20 با اصلاحات بعدی، حسب تشخیص رئیس زندان یا در غیاب وی بالاترین مقام مسئول در موسسه یا زندان ضرورت داشته باشد و یا این که ناظر به جرائمی باشد که به موجب دستورالعمل صادره از سوی زندان ها تعیین شده است.
2- قسمت چهارم: تخلف از مقررات زندان و امور مربوط به آن نظیر اعزام و نقل و انتقال محکومان و متهمان به مراجع قضایی و سایر مراکز اداری و غیره و از جمله جلوگیری از استفاده از دستبند مطابق ماده 172 آیین نامه فوق الذکر، تخلف انضباطی محسوب و موضوع از سوی شورای انضباطی رسیدگی و در صورت احراز تخلف زندانی متخلف به تنبیه های مذکور در ماده 175 این آیین نامه محکوم خواهد شد، ولکن هرگاه متهم یا محکوم (زندانی) در قبال اقدامات قانونی مأموران مقاومت نماید، رفتار وی می‌تواند با عنایت به ماده 178 آیین نامه فوق الذکر علاوه بر تخلف انضباطی مشمول عنوان تمرد موضوع ماده 607 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 (تعزیرات) باشد