تاریخ نظریه: 1395/08/11
شماره نظریه: 7/95/1924
شماره پرونده: 1344-1/186-95
استعلام:
نظر به اینکه بر اساس مواد 122و127 قانون مجازات اسلامی مصوب 92 در خصوص شروع معاونت درجرم، جرم انگاری صورت گرفته است ولیکن در زمان تعیین کیفری در خصوص شروع به جرایمی که مجازات قانونی آنها حبس تعزیری درجه 6،7، و8 می‌باشد یا دارای سایر مجازاتهای غیر از حبس باشند مجازات تعیین نشده است و در خصوص معاونت در جرم نیز در خصوص جرم مجازات تعزیری درجه 8 باشد مجازاتی تعیین نشده است آیا با این اوصاف شروع به جرم و معاونت در خصوص موارد فوق جرم نبوده و قابل مجازات نیست یا اینکه باید بر اساس ماده 69 قانون مذکور جایگزین حبس حکم داد قانون مجازات اسلامی مصوب 92 در خصوص شروع به جرم به صورت کلی تعیین تکلیف نموده در قوانین خاص به طور مثال ماده 594 قانون مجازات اسلامی مصوب 75 در برخی موارد برای جرم مجازات خاصی را در نظر گرفته است حال با تصویب قانون جدید مجازات اسلامی آیا قوانین خاص در خصوص شروع به جرم تعیین تکلیف نموده نسخ شده و باید به ماده 122 قانون جدید استناد نموده قوانین سابق در این خصوص نسخ نشده و می‌بایست کماکان به آن قوانین استناد نمود.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
(1 و 2)- با توجه به اینکه مقنن در قانون مجازات اسلامی 1392 درمقام ایجاد تناسب و نظم خاصی برای مجازات شروع به جرم است، لذا درتمام مواردی که مشمول ماده 122 قانون مذکور است، مجازات‌هایی به شرح بندهای ذیل این ماده تعیین نموده است؛ به گونه‌ای که قبل از آن، تعیین مجازات برای شروع به جرم، به طور عام و مطلق در قانون مجازات اسلامی 1370 انجام نشده است. همچنین، با توجه به لزوم یکسان‌سازی نحوه رسیدگی در امور قضایی که در بند 7 سیاست‌های کلان مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار گرفته است و با توجه به ماده 728 قانون مزبور در خصوص لغو کلیه مقررات و قوانین مغایر با این قانون، به نظر می‌رسد این اطلاق شامل کلیه قوانین و مقررات خاص و عام در خصوص موضوع سوال است؛ زیرا چنانچه قائل به عدم نسخ موارد خاص مندرج در قوانین جزایی در خصوص تعیین مجازات شروع به جرم باشیم، شاهد تفاوت و شدت و ضعف میزان مجازات و عدم تناسب آن خواهیم بود. درنتیجه کلیه قوانین دیگر که به طور خاص برای شروع به جرم، مجازات تعیین کرده است، با تصویب و لازم‌الاجراء شدن قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، ملغی و مجازات شروع به جرم درتمام جرایم، طبق بندهای ذیل ماده 122 قانون مجازات اسلامی با رعایت ماده 10 همان قانون، تعیین می‌شود. بنابراین شروع به جرم در جرایمی که مجازات قانونی آنها حبس تعزیری درجه 6، 7 و 8 یا صرفا جزای نقدی یا شلاق تعزیری است، به لحاظ عدم تعیین مجازات، فاقد وصف کیفری است و جرم محسوب نمی‌شود.
به موجب ماده 127 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، در صورتی که در شرع یا قانون، مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد، مجازات وی به شرح بندهای الف، ب، پ و ت همان ماده تعیین می‌گردد. نظر به اینکه مجازات تعزیری به هشت درجه تقسیم می‌گردد و مجازات درجه 8، حبس تا سه ماه یا جزای نقدی تا ده میلیون ریال یا شلاق تا ده ضربه است که مرجع رسیدگی‌کننده می‌تواند برای مباشر جرم حداقل آن مجازات را تعیین نماید که حداقل آنها یک روز و یک ریال و یک ضربه شلاق می‌تواند باشد، بنابراین، وقتی که برای مباشر جرم می‌شود تا حداقل مجازاتهای تعیین شده در جرایم درجه هشت، مجازات تعیین نمود و اینکه در فرض سوال می‌شود به معاون جرم تا دو درجه پائین‌تر، تعیین مجازات کرد که درجه پایین تری از درجه 8 پیش بینی نشده است، به نظر می‌رسد که با توجه به اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها در خصوص معاونین جرایم موضوع بند ت ماده 127، اگر از درجه 8 باشد، قانونگذار برای آنها مجازاتی تعیین نکرده است و لذا موضوع به شرح مذکور در استعلام و اینکه چه مجازاتی باید تعیین شود، موضوعیت ندارد و منتفی است./