صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/07/12
برگزار شده توسط: استان آذربایجان غربی/ شهر تکاب
موضوع
طرح دعوای اعسار از پرداخت دیه توسط عاقله
پرسش
آیا طرح دعوای اعسار از پرداخت دیه توسط عاقله قابل استماع و رسیدگی می‌باشد؟
نظر هیئت عالی
نظر به اینکه مسئولیت عاقله در پرداخت دیه حکماً و ماهیتاً یک امر تکلیفی است نه وضعی بالنتیجه طرح دعوای اعسار از ناحیه مشارالیه خالی از وجه می‌باشد. بنابراین آنچه که در نظر ابرازی آمده تایید می‌گردد.
نظر اکثریت
برای پاسخ به سوال باید به دو ماده قانونی توجه کرد، ماده 22 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی و ماده 540 از قانون آیین دادرسی کیفری، در ماده 22 از قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، دیه هم مشمول آن قانون شده است بنابراین هر کسی مدعی عدم تمکن مالی است باید دادخواست اعسار بدهد در خصوص موضوع سوال نیز پذیرش دادخواست اعسار در تبصره ماده 534 از قانون آیین دادرسی کیفری پذیرفته شده است لذا می‌توان گفت دادخواست اعسار از پرداخت دیه توسط عاقله حتی قبل از مهلت سه ساله نیز قابل پذیرش بوده و پرداخت دیه از ناحیه عاقله به صورت اقساط معنی ندارد.
نظر ابرازی
به نظر می‌رسد طرح دعوای اعسار از پرداخت دیه از ناحیه عاقله قابل رسیدگی نباشد، زیرا اولاً حکم راجع به عاقله در پرداخت دیه ناشی از یک حکم تکلیفی است و نه حکم وضعی؛ عاقله به عنوان محکوم‌علیه قلمداد نمی‌شود، فلذا تکلیف عاقله به پرداخت دیه شامل ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی نخواهد بود و نمی‌توان عاقله را از بابت عدم پرداخت دیه حبس کرد و اثر قانونی دعوای اعسار جلوگیری از حبس محکوم‌علیه است که با توجه به مراتب مذکور طبق ماده 84 از قانون آیین دادرسی مدنی دعوا بر فرض ثبوت اثر قانونی ندارد. ثانیاً به موجب ماده 470 از قانون مجازات اسلامی چنانچه عاقله در مدت معین نتواند دیه را بپردازد نهایتاً دیه از محل بیت‌المال پرداخت خواهد شد. لذا اساساً بعد از سلب مسئولیت از عاقله، موضوعی برای طرح دعوای اعسار باقی نخواهد ماند و بعد از گذشت مهلت‌های مقرر در آن ماده، ذمه عاقله بری و مسئولیت به بیت‌المال انتقال می‌یابد. ثالثاً در وصول محکوم‌به (دیه) از عاقله وظیفه اجرای احکام کیفری است که نسبت به شناسایی و وصول دیه از اموال عاقله اقدام نماید و اساساً عاقله وظیفه‌ای برای معرفی اموال خود ندارد و می‌تواند در معرفی اموال خود سکونت کند لکن شناسایی اموال جزو تکالیف واحد اجرای احکام کیفری است. رابعاً ماده 534 از قانون آیین دادرسی کیفری منصرف از عاقله می‌باشد و در ارتباط با جنایت‌هایی است که شخص جانی، خودش مسئول پرداخت دیه می‌باشد.