تاریخ نظریه: 1399/03/31
شماره نظریه: 7/99/313
شماره پرونده: 99-186/2-313ک
استعلام:
در تعدادی از مواد مندرج در فصل پنجم قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 عبارت «جبران خسارت» قید شده است. آیا شرط و رکن مادی تحقق جرایم فوق ورود خسارت است و در صورت عدم ورود خسارت جرم واقع نمی‌شود؛ یا این‌که صرف ورود ضرر از هر نوع معنوی، اجتماعی و عمومی (اعتباری) نیز برای تحقق جرم کافی است و قید مذکور از جهت صدور حکم به جبران خسارات مادی وارده (به شرط ورود) بدون تقدیم دادخواست بوده است؟ آیا از جهت ذکر جبران خسارت وارده بین مواد فوق و مواد 598- 599 قانون مجازات اسلامی تعزیرات در رکن مادی و تحقق جرم تفاوت است؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
با توجه به مواد قانونی راجع به بزه جعل در فصل پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1375 (از ماده 523 به بعد)، اضرار بالفعل (آنی) شرط تحقق بزه جعل نیست؛ بلکه «امکان ورود ضرر به غیر» از عمل جعل اعم از ضرر مادی یا معنوی در آتیه و حتی بالقوه نیز برای تحقق جرم جعل با حصول سایر ارکان بزه کافی است. اشاره به «جبران خسارت» در مواد قانونی راجع به جعل، تاکیدی بر حق مطالبه خسارت توسط زیان‌دیده از جرم است که با توجه به مواد 14 و 15 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 مستلزم تقدیم دادخواست با رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی است. عبارت «جبران خسارت» در مواد قانونی موضوع جعل و یا موارد مذکور در مواد 604 و 605 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 (تعزیرات) تفاوتی با عبارت «جبران خسارت» در مواد 598 و 599 این قانون ندارد و صدور حکم به جبران خسارت در جرایم موضوع مواد 598 و 599 قانون پیش‌گفته و نیز در جرم جعل، منوط به مطالبه شاکی و تقدیم دادخواست ضرر و زیان پیش از اعلام ختم دادرسی است./شﻫ