تاریخ نظریه: 1401/05/05
شماره نظریه: 7/1401/202
شماره پرونده: 1401-168-202 ک
استعلام:
همان‌گونه که مستحضرید در ماده 3 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مصوب 1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام، در خصوص ارتشاء هر یک از «مستخدمین و مأمورین» دولتی یا سایر نهادهای مذکور در این ماده، تعیین کیفر شده و از الفاظی نظیر«هرشخص»که می‌تواند شامل اشخاص حقوقی نیز باشد استفاده نشده است. با توجه به این‌که در زمان تصویب قانون مذکور، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی به عنوان قاعده‌ای عام در حقوق کیفری ایران پذیرفته نشده بود و بعد‌ها در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به صورت قاعده‌مند به مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی پرداخته شده است، چنانچه مسئول یک شخص حقوقی و یا کارکنان آن شخص حقوقی به نام و در راستای منافع شخصیت حقوقی رشوه دریافت کنند، آیا می‌توان با تمسک به مقررات ماده 143 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، مسئولیت را متوجه آن شخص حقوقی نیز دانست؟ به عنوان مثال، ممکن است در موردی، شهردار در قبال اعمال تخفیف خلاف قانون در مورد تخلفات ساختمانی، از ساختمان‌ساز متخلف ملکی را برای شهرداری دریافت کند و سند ملک نیز به نام شهرداری انتقال داده شود؛. آیا در این حالت می‌توان جرم را منتسب به شهرداری و شخص شهردار دانست؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
مطابق ماده 143 قانون مجازات اسلامی 1392، چنانچه نماینده قانونی شخص حقوقی به نام یا در راستای منافع آن مرتکب جرمی شود مسئولیت کیفری متوجه شخص حقیقی و حقوقی است؛ بنابراین هر چند ماده 3 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری 1367 در خصوص تعیین مجازات اشخاص حقیقی (مستخدمین، مأمورین دولتی یا عمومی) است؛ اما این امر مانع اعمال مجازات بر شخص حقوقی در راستای اعمال ماده 143 یاد‌شده نیست.