صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/08/16
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر ساری
موضوع
تداخل یا تعدد دیات
پرسش
بر اثر شلیک غیر عمدی تفنگ ساچمه ای تعداد 29عدد ساچمه به داخل پا و ساق پای راست شاکی فرو رفته و پزشک قانونی بابت آن 29 فقره جراحت نافذه اعلام و دادگاه بدوی به استناد ماده 713 قانون مجازات اسلامی 92 به میزان 290%دیه کامل تعیین نموده است. محکوم علیه به این رای اعتراض کرده، ازآنجائی که شاکی مرد می‌باشد با لحاظ مواد 543 و 548 و 562 قانون مرقوم لطفا پاسخ دهید:
1- آیا صدمات وارده یک جراحت محسوب میشود یا 29 جراحت؟
2- آیا میتوان بیش از نصف دیه کامله بابت مجموع جراحات دیه تعیین نمود؟
نظر هیئت عالی
نظریه اداره حقوقی به شماره 1279/98/7 مورخ 98/9/4 به شرح زیر مورد تائید هیات عالی است: اولاً: در فرض سوال که در اثر اصابت فشنگ ساچمه ای چند جراحت ایجاد شده است، اگر هر یک از ساچمه ها فرو رفته باشد و طبق تعریف مذکور در ماده 713 قانون مجازات اسلامی 1392، جراحت نافذه را به وجود آورده باشد، چنانچه برابر بند ب ماده 543 قانون مزبور این جراحتها متصل به هم یا به گونه ای نزدیک به هم باشد که عرفاً یک آسیب محسوب شود، دیه آن تداخل میکند و تنها یک دیه ثابت میشود؛ در غیر این صورت مشمول ذیل ماده 541 قانون یاد شده بوده و هر جراحت نافذه دیه جداگانه خواهد داشت که تشخیص مصداق حسب مورد بر عهده مرجع رسیدگی کننده است.
ثانیاً: پاسخ مثبت است؛ زیرا مقررات مواد 548 و 562 قانون مجازات اسلامی 1392 که در استعلام به آن اشاره شده است فقط ناظر به ارش جنایات مربوط به یک عضو است و شامل دیه معین برای هر جنایت، هرچند در یک عضو باشد، نمی گردد به ویژه اینکه در ماده 538 قانون مزبور به اصل «تعدد دیات و عدم تداخل آنها» اشاره شده است و در قسمت اخیر ماده 541 این قانون نیز تصریح شده اگر در اثر یک ضربه یا هر رفتار دیگر آسیب های متعددی در دو یا چند محل جداگانه از یک عضو به وجود آید، هر آسیب دیه جداگانه دارد.
نظر اکثریت
اکثریت حاضر در نشست در مورد فرض سوال به دلایل زیر اعتقاد بر تعدد صدمات وارده داشته و تعلق دیه متعدد را ملاک می دانند زیرا:
یک) قانون مجازات اسلامی بخش دیات مصوب سال 92 اصل را بر عدم تداخل دیات قرار داده است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود و در مانحن فیه در مواد مرتبط نیز اصل بر تعدد قرار داده است نه تداخل دیات.
دو) ماده 548 قانون مجازات اسلامی سال 92 که مورد استناد در تداخل دیات بعضی از حقوق دانان ملاک می گیرند در مورد تعیین سقف ارش است و تسری به موضوع بحث ندارد در فرض سوال چون وحدت ضربه و رفتار است و چون وسیله صدمه ساچمه می‌باشد و تعدد رفتار نیست بلکه وحدت رفتار است لذا با فرض پذیرش وحدت رفتار چون صدمات متعددی وارد شده است لذا تداخل دیات محقق نمی شود و تعدد را دربر می‌گیرد.
سه) ماده 538 قانون مرقوم اطلاق در تعدد دارد و در ماده 543 قانون مورد اشاره موارد استثنارا بیان نموده است بنابراین چه پا را در فرض سوال یک عضو تلقی کنیم چون صدمات متعدد وارد شده است تعدد دیات را شامل میشود و اگر دو عضو تلقی کنیم یعنی از مچ پا تا زانو و از زانو تا ران باز هم تعدد عضو بوده و دو دیه را شامل میشود.
چهار) دیه و پرداخت آن را قانونگذار مأخذی برای جبران خسارت قرار داده است اگر در نقطه و نقطه بدن فردی صدمه وارد شود برای درمان آن نیازمند هزینه است و ضرر به شاکی وارد شده است لذا باید در قبال هزینه خسارت جبران شود چون خسارت متعدد هزینه متعدد داشته و باید سرجمع هزینه های انجام شده جبران شود.
نتیجه: دیات متعدد در فرض سوال تعلق می‌گیرد چه از باب اینکه پا را دو عضو تلقی کنیم یعنی ران و قسمت پایین ران و چه از باب اینکه رفتار واحد بوده و صدمات متعددی را به جا گذاشته است و چه از باب جبران خسارات متعدد وارده دیات متعدد تعلق می‌گیرد و قاعده تداخل دیات در اینجا مجری نیست.
نظر اقلیت
اقلیت حاضر در نشست اعتقاد داشته که بحث تداخل دیات مطرح است و تعدد در اینجا منتفی است و یک دیه تعلق می‌گیرد زیرا:
اولاً: رفتار واحد بوده و ساچمه هم مانند گلوله از لوله یک تفنگ شلیک میشود و درواقع ساچمه ها بنوعی یک گلوله محسوب می‌شوند لذا تداخل دیات محقق است.
ثانیاً: در دستورالعمل تخصصی پزشکی قانونی فواصل صدمات ملاک برای تعدد یا تداخل است یعنی اگر صدمات متعدد با فاصله یک سانتیمتر باشند یک صدمه و بیش از آن دو صدمه است لذا در اینجا نیز باید موضوع از نظر پزشکی نیز بررسی شود.
ثالثاً: منظور از دست یا پا در عرف یک عضو بوده و میان مچ و آرنج و پا زانو و ساق در پا تفکیک قائل نیستند لذا در موارد شک و احتیاط باید به عرف مراجعه و نظر عرف نیز دست یا پا یک عضو تلقی میشود.
نتیجه: چه از نظر عرفی و چه از منظر قواعد جاری پزشکی قانونی در تعیین دیات تعدد و تداخل عضو ملاک می‌باشد بنابراین پا در نظر عرف یک عضو است و دو عضو نیست تا از باب تعدد اعضاء مشمول تعدد دیات شود و اینکه از نظر فنی و نظامی ساچمه نیز مجموعاً یک گلوله محسوب لذا آسیب های وارده نیز چون در یک عضو بوده یک آسیب تلقی میشود.