تاریخ نظریه: 1399/10/14
شماره نظریه: 7/99/1464
شماره پرونده: 99-186/2-1464 ک
استعلام:
با توجه به اطلاق ماده 115 قانون مجازات اسلامی در صورتی که بر اساس گزارش قاضی اجرای احکام و یا گزارش واحد اصلاح و تربیت زندان و یا به هر جهت دیگر در مرحله اجرای حکم، توبه مرتکب جرم تعزیری برای قاضی صادر کننده رأی احراز شود، آیا امکان اعمال این ماده ممکن است؟ مستحضرید با توجه به قرینه کلمه «مرتکب» و «اسقاط مجازات» در متن ماده مذکور بر خلاف ماده 114 که قاعده توبه در حدود را برای متهم مقید نموده، برخی قضات محترم در اجرای طرح پایش زندانیان برخی از محکومین به حبس را با اعمال قواعد نهاد توبه مستحق اسقاط مجازات و یا تخفیف دانسته و رأی صادر نمودند (پیوست) لکن برخی همکاران پذیرش توبه را محدود به مرحله قبل از صدور رأی قطعی نموده‌اند.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
مستنبط از ماده 118 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 این است که در جرایم تعزیری و در اعمال مقررات ماده 115 قانون مذکور، مرتکب باید پیش از صدور حکم قطعی (پیش از قطعیت حکم) توبه کند و ادله مربوط به توبه را نیز تا پیش از قطعیت حکم به مقام قضایی اعم از مقام تعقیب یا رسیدگی ارائه کند.
چنانچه مرتکب پیش از قطعیت حکم توبه کرده و ادله مربوط به توبه را نیز مطابق ماده 118 قانون مجازات اسلامی تا پیش از قطعیت حکم به مقام قضایی رسیدگی‌کننده ارائه کند، در هر مرحله از مراحل دادرسی اعم از بدوی، تجدیدنظر و فرجام می‌تواند اعمال مقررات توبه را ولو به طور مکرر درخواست کند. بر این اساس، اعلام توبه متهم در جرایم مستوجب تعزیر پس از قطعیت حکم در قانون پیش‌بینی نشده است و مرجع قضایی در این خصوص با تکلیفی مواجه نیست و فقط می‌تواند عفو مجرم را توسط رییس قوه قضاییه از مقام رهبری درخواست کند.