صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/02/18
برگزار شده توسط: استان فارس/ شهر شیراز
موضوع
تحقیق از اطفال و نوجوانان بدون حضور وکیل
پرسش
با توجه به مقررات ماده 415 قانون آیین دادرسی کیفری، قانونگذار در قسمت اخیر ماده موصوف در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت حضور وکیل را لازم ندانسته است و اجازه داده است که ولی یا سرپرست طفل یا نوجوان از وی دفاع نماید و یا خود نوجوان از خود دفاع نماید. چنانچه طفل یا نوجوانی دستگیر گردد و بزه وی از جرایم مندرج در سطور اول این ماده باشد (جرایمی که در صلاحیت دادگاه کیفری یک باشد یا مستلزم پرداخت دیه یا ارش بیش از خمس دیه کامل باشد یا جرم تعزیری درجه شش و بالاتر باشد) و به لحاظ مشکلات عملی از قبیل عدم معرفی وکیل از جانب متهم یا ولی وی و یا لزوم مکاتبه با کانون وکلا جهت تعیین وکیل، امکان تعیین وکیل در اسرع وقت و در همان روز یا چند روز از تاریخ دستگیری متهم نباشد با توجه به اینکه تفهیم اتهام و صدور قرار تامین کیفری وفق مقررات قانونی جهت جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم لازم است، تکلیف مقام قضایی چیست؟ آیا امکان تفهیم اتهام در این موارد بدون حضور وکیل ممکن است؟
نظر هیئت عالی
در خصوص موضوع سوال نظریه اداره حقوقی به شماره 95/2345 - 95/9/22 بشرح زیر مورد تایید اعضای هیات عالی نشست‌های قضایی است.
با توجه به صراحت ماده 415 قانون آیین دادرسی کیفری 1392، در جرایمی که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاه کیفری یک است یا جرایمی که مستلزم پرداخت دیه یا ارش بیش از خمس دیه کامل است و در جرایم تعزیری درجه 6 و بالاتر، تحقیقات در دادسرا یا دادگاه اطفال و نوجوانان باید با حضور وکیل تعیینی یا تسخیری باشد. صرف عدم رعایت این امر در دادسرا موجب بی‌اعتباری تحقیقات مقدماتی و کیفرخواست صادره نمی‌باشد؛ اما بنا به تشخیص دادگاه، تحقیق از متهم و سایر تحقیقاتی که عدم حضور وکیل باعث مخدوش بودن آن شده است، کان لم یکن تلقی و دادگاه می‌تواند حسب مورد در اجرای ماده 341 یا بند الف ماده 389 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 رفع نقص تحقیقات را با حضور وکیل از دادسرا بخواهد.
نظر اکثریت
منظور از قسمت اخیر ماده 415 قانون آیین دادرسی کیفری این نیست که در سایر جرایم بدون حضور وکیل نمی‌توان از طفل و نوجوان و یا ولی و سرپرست وی تحقیق و تفهیم اتهام نمود؛ چرا که در این صورت ممکن است متهم یا ولی و سرپرست وی در روز دستگیری یا چند روزی از تاریخ دستگیری، وکیل معرفی ننماید و امکان تعیین وکیل برای وی در اسرع وقت ممکن نباشد و عدم اخذ تأمین کیفری نیز منجر به فرار یا از دسترس خارج شدن متهم می‌گردد و لازمه صدور قرار تأمین کیفری نیز تفهیم اتهام به متهم می‌باشد، بنابراین در سایر جرایم نیز می‌توان بدون حضور وکیل از طفل یا نوجوان تحقیق و تفهیم اتهام نمود.
نظر اقلیت
در قسمت اخیر ماده 415 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 به صراحت بیان نموده است که در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت امکان تحقیق از ولی یا سرپرست طفل و نوجوان و نیز خود نوجوان وجود دارد. بنابراین مفهوم مخالف این عبارت این است که در سایر جرایم (که در صدر ماده قید شده است) تحقیق از متهم باید در حضور وکیل متهم باشد. فلسفه تأکید قانونگذار بر حضور وکیل متهم به علت اهمیت جرایم یاد شده می‌باشد. اگر منظور قانونگذار تحقیق از متهم بدون حضور وکیل در تمامی جرایم بود قید عبارت «در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت» اضافه بوده است و نیازی به درج این عبارت نبود. بنابراین محرز است که فلسفه وضع این ماده لزوم تحقیق از متهم طفل یا نوجوان در حضور وکیل وی می‌باشد. البته قانونگذار مشکلات ناشی از این مقرره قانونی را مورد توجه قرار نداده است؛ چه آنکه ممکن است ولی یا سرپرست طفل وکیل معرفی ننماید و اقدام مرجع کیفری جهت اخذ کفیل برای متهم در آن روز یا چند روز ممکن نباشد که در این صورت عدم تفهیم اتهام و اخذ تآمین کیفری ممکن است موجبات فرار و عدم دسترسی به متهم را موجب شود و تفهیم اتهام بدون حضور وکیل نیز به موجب مقررات این ماده خلاف قانون است. بنابراین هر چند تحقیق و تفهیم اتهام در این موارد خلاف مقررات ماده فوق می‌باشد لیکن با توجه به لزوم دفاع از حق جامعه و شاکی خصوصی و جلوگیری از ضایع شدن حقوق شاکی و حفظ نظم اجتماعی با توجه به احتمال عدم دستیابی به متهم چاره‌ای جز تفهیم اتهام و اخذ قرار تأمین کیفری از متهم نمی‌باشد، هرچند وکیل برای وی تعیین نشده باشد.