مبحث اول : تعاریف

اصطلاحات و عبارات به کار رفته در این شیوه‌نامه به شرح زیر تعریف می‌شود:
1- قانون: قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب 1392/08/06
2- آیین‌نامه اجرایی: آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب 1394/04/20 با اصلاحات بعدی
3- سازمان: سازمان بهزیستی کشور
4- بهزیستی استان: اداره کل بهزیستی استان
5 - بهزیستی شهرستان: اداره بهزیستی شهرستان
6 - موسسه: شخص حقوقی اعم از مرکز، انجمن یا موسسه که در اجرای ماده 36 قانون، دارای پروانه تأسیس از سازمان بوده و موضوع فعالیت آن حمایت و مراقبت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست می‌باشد.
7- موسسه مراقبتی: موسسه‌ای که طبق ماده 36 قانون، با مجوز سازمان تأسیس و عهده­‌دار نگهداری شبانه‌روزی کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست با تفکیک جنس، سن یا وضعیت سلامت در محیط مشترک می‌باشد.
8 - موسسه مراقبت خانواده محور: موسسه‌ای که طبق ماده 36 قانون، با مجوز سازمان تأسیس و مدیریت و نظارت بر نگهداری و مراقبت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست را در خانواده‌­ها بر عهده دارد.
9 - کودک و نوجوان: هر فرد تا 18 سال تمام شمسی موضوع بندهای الف، ب، ج و د ماده 8 قانون.
10 - کودک و نوجوان دارای شرایط ویژه: کودک و نوجوانی که به جهت داشتن معلولیت، ابتلا به بیماری­های نیازمند پیگیری درمان که هر سال از سوی سازمان تعیین می­شوند، بروز حادثه یا آسیب برای وی، سابقه مصرف مواد اعتیادآور یا موارد خاص دیگر با تشخیص کارگروه استان، در شرایط ویژه قرار گرفته و نیازمند خدمات ویژه حمایتی است.
11- خانواده زیستی: پدر و مادری که کودک و نوجوان از آنان متولد شده­است؛ اعم از این که از نظر ژنتیکی به آنان منسوب باشد یا حاصل لقاح مصنوعی موضوع قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور مصوّب 1382/04/29 باشد. جد پدری یا وصی منصوب از ناحیه ولی قهری در مواردی که به موجب قانون، جایگزین پدر یا والدین می­شوند، در حکم خانواده زیستی هستند.
12- خانواده میزبان: خانواده‌‌ای که کودک و نوجوان را بهزیستی رأساً یا از طریق موسسه مراقبت خانواده محور و در قالب مراقبت موقت به آن می‌­سپارد.
13 - خانواده جایگزین: خانواده‌­ای که کودک و نوجوان با تصمیم دادگاه صالح، در قالب سرپرستی (فرزندخواندگی)، قیمومت یا امین موقت به آن سپرده می‌شود.
14- مرکز نگهداری: مرکز دولتی یا غیردولتی تحت نظارت بهزیستی مانند مرکز مداخله در بحران، مرکز شبه ­خانواده، مرکز توانبخشی و خانه سلامت که کودکان و نوجوانان به تفکیک جنس، سن و یا وضعیت سلامت تا زمان بازپیوند، سپردن به خانواده میزبان، یا واگذاری به خانواده جایگزین در آن نگهداری می­شوند.
15- مراقبت موقت: نگهداری و پرورش کودک و نوجوان در خانواده میزبان از زمان سپرده شدن تا بازپیوند یا واگذاری به خانواده دیگر یا سپردن به مرکز نگهداری.
16- راهنمای مراقبت: مجموعه مدوّن و جامع از اصول، استانداردها و اقدامات لازم برای تربیت و توانمندسازی کودک و نوجوان که توسط سازمان بهزیستی تدوین و منتشر شده است.
17- برنامه مراقبت: برنامه‌­ای که بر اساس راهنمای مراقبت با توجه به نیازهای فردی هر کودک و نوجوان حسب مورد توسط کارشناس بهزیستی یا مددکار اجتماعی موسسه مراقبت خانواده محور و با همکاری خانواده میزبان تهیه می‌شود.
18- بازپیوند: فرایند بازگرداندن کودک و نوجوان تحت مراقبت موقت به خانواده زیستی.
19 - کارگروه استان: کارگروه مراقبت ازکودکان و نوجوانان در اداره کل بهزیستی استان که به ریاست مدیرکل استان، دبیری معاون سلامت اجتماعی استان و عضویت کارشناس مسئول مراقبت فرزندان در خانواده جایگزین و فرزندخواندگی، کارشناس مسئول مراقبت و توانمندسازی کودک و نوجوان در مراکز نگهداری و فرزندان مستقل، کارشناس حقوقی، رئیس اداره حراست استان و حسب مورد سایر اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط تشکیل می‌شود.
20- کارگروه شهرستان: کارگروه مراقبت­ از کودکان و نوجوانان در اداره بهزیستی شهرستان که از رئیس اداره بهزیستی شهرستان، معاون اجتماعی یا کارشناس مسئول امور اجتماعی و کارشناس امور اجتماعی تشکیل می‌شود.

تمامی کودکان و نوجوانان تا 18 سال تمام شمسی موضوع ماده 8 قانون که به تصمیم مرجع قضایی صالح، نگهداری آنان به بهزیستی سپرده شده است، مشمول این شیوه‌نامه می‌باشند.