فصل یازدهم - کمک و نجات در دریا

از قانون دریایی

کمک و نجات
‌کمک به کشتیهای دریاپیمایی که در معرض خطر هستند و نجات آنها و همچنین نجات اشیاء موجود در آنها و کرایه بار و مسافر و نیز خدمات مشابهی‌که کشتیهای دریاپیما و کشتیهای مخصوص کشتیرانی در آبهای داخلی نسبت به یکدیگر انجام می‌دهند بدون توجه به نوع خدمات و محل و وقوع آن ‌تابع مقررات این فصل می‌باشد.

اجرت کمک و نجات
‌به هر نوع عمل کمک و نجات که دارای نتیجه مفید باشد اجرت عادلانه تعلق خواهد گرفت. اگر عمل کمک یا نجات نتیجه مفید نداشته باشد هیچگونه ‌اجرتی به آن تعلق نخواهد گرفت و در هیچ مورد مبلغ پرداختی بیش از ارزش اشیاء نجات یافته نخواهد بود.

عدم استحقاق اجرت
‌در صورتی که کشتی مصدوم صریحاً و به طور موجه اشخاصی را از شرکت در عملیات نجات منع نماید اشخاص مزبور حق دریافت هیچگونه اجرت را نخواهند داشت.

اجرت یدک‌کش
‌یدک‌کش حق دریافت اجرت برای کمک و یا نجات کشتی و بار آن را که یدک می‌کشد ندارد مگر در موارد انجام خدمات استثنایی که جزء تعهدات ‌مربوط به قرارداد یدک‌کشی منظور نشده باشد.

کمک کشتیهای متعلق به یک مالک
‌حق دریافت اجرت کمک و نجات نیز به کشتی‌هایی که متعلق به یک مالک باشد تعلق خواهد گرفت.

میزان اجرت
‌میزان اجرت کمک و نجات بر طبق قراردادی که بین طرفین منعقد شده است پرداخت می‌گردد و در صورت نبودن قرارداد به وسیله دادگاه تعیین خواهد ‌شد این حکم نیز شامل طرز تقسیم اجرت مزبور بین نجات‌دهندگان و همچنین بین مالک و فرمانده و سایر اشخاصی که در خدمت کشتیهای نجات ‌دهنده می‌باشند خواهد بود.

امکان تغییر یا فسخ قرارداد و کمک و نجات
‌هر قرارداد کمک و نجات که در حین خطر و تحت تاثیر آن منعقد شده و شرایط آن به تشخیص دادگاه غیر عادلانه باشد ممکن است به تقاضای هر یک از طرفین به وسیله دادگاه باطل و یا تغییر داده شود.
‌در کلیه موارد چنانچه ثابت شود رضایت یکی از طرفین قرارداد بر اثر حیله یا خدعه یا اغفال جلب شده است و یا اجرت مذکور در قرارداد ذکر شده به نسبت خدمت انجام یافته فوق‌العاده زیاد و یا کم است دادگاه می‌تواند به تقاضای یکی از طرفین قرار را تغییر داده و یا بطلان آن را اعلام نماید.

اساس تعیین اجرت
‌دادگاه با توجه به اوضاع و احوال هر مورد و ملاحظات ذیل میزان اجرت را تعیین خواهد نمود.
‌اولاً - نتیجه موفقیت حاصله - مساعی و استحقاق کمک‌کنندگان - اهمیت خطری که متوجه کشتی نجات یافته و مسافران و کارکنان و بار آن و نجات دهندگان و کشتی نجات دهنده گردیده - مدتی که برای عملیات نجات و کمک صرف شده - هزینه و خسارات وارده و عواقب مسئولیت و سایر ‌مخاطراتی که متوجه نجات‌دهندگان گردیده - ارزش وسائل و لوازمی‌که برای نجات به کار رفته و بالاخره تغییراتی که احیاناً در کشتی برای نجات افراد و اموال صورت گرفته است.
‌ثانیاً - میزان ارزش اشیاء نجات یافته.
‌در مورد تقسیم اجرت پیش‌بینی شده در ماده 178 نیز به ‌همین ترتیب عمل خواهد شد.
‌در صورتی که تقصیر یا خطای نجات‌دهندگان موجد عملیات نجات یا کمک شده باشد و یا نجات‌دهندگان مرتکب دزدی یا اخفاء اموال و یا اعمال‌ مزورانه دیگر گردیده باشند دادگاه می‌تواند نجات‌دهندگان یا کمک‌کنندگان را از اجرت محروم نماید و یا اجرت را تقلیل دهد ولی حکم مربوط به این ‌ماده رافع سایر مسئولیت‌های آنان نخواهد بود.

اجرت نجات اشخاص
‌اشخاصی که جان آنها نجات یافته است ملزم به پرداخت هیچگونه اجرت نخواهند بود.
‌نجات دهندگانی که در عملیات کمک یا نجات مربوط به یک حادثه خدماتی برای نجات اشخاص انجام داده‌اند مستحق دریافت سهم متناسبی از اجرت ‌پرداختی به نجات‌دهندگان کشتی و بار و سایر متعلقات آن هستند.

(اصلاحی 1391/08/16) وظیفه امدادرسانی
فرمانده موظف است در حد امکان و در صورتی که خطری جدی متوجه کشتی و سرنشینان آن نشود، برای ارائه کمکهای ضروری به هر شخصی که در دریا در خطر و یا در معرض تهدید خطر قرار دارد اقدامات ممکن را انجام دهد.

مرور زمان
‌مدت مرور زمان دعاوی مربوط به این فصل دو سال است و شروع آن از تاریخ پایان عمل کمک و یا نجات محسوب می‌شود.